+ Giáo sư có thể cho biết, lý do giáo sư quan tâm đến tế bào gốc?
- Sự phát triển của cơ thể sống, từ trạng thái vài ba tế bào đến tập hợp phức tạp bao gồm hàng triệu - đặc biệt thu hút tôi. Tôi mong muốn tạo ra phương pháp thực nghiệm, nhờ nó có thể quan sát rõ ràng sự khác biệt và số phận phát triển của tế bào. Thoạt đầu tôi nghiên cứu phôi ếch, sau đó thực tế cho thấy, chúng không thể là nguyên liệu thích hợp cho những nghiên cứu của tôi. Vì thể tôi chuyển sang tế bào chuột.
+ Những nghiên cứu về phôi chuột của nhà phôi học nổi tiếng thế giới người Ba Lan, GS Andrzej K. Tarkowski có ảnh hưởng thế nào tới những nghiên cứu về tế bào chuột của giáo sư?
- Những phát minh độc đáo của GS Tarkowski đã giúp tôi rất nhiều. Nhất là lý thuyết của ông khẳng định: Trong giai đoạn khá sớm, các tế bào phôi thai chuột đã tách ra thành tế bào bên trong và bên ngoài. Có thể tìm tế bào gốc của phôi trong chính những tế bào đầu tiên này. Tôi đặc biệt quan tâm đến bài viết của giáo sư về dạng ung thư có tên khối u dị thường. Trong những khối u đó có thể tìm thấy nhiều mô khác nhau, thí dụ tế bào xương, tóc hay thậm chí tế bào thần kinh. Chúng xuất hiện từ những tế bào ung thư gốc khác nhau.
+ Việc nhận dạng và sau đó nuôi cấy trong phòng thí nghiệm tế bào gốc lấy từ phôi thai từng khơi dậy hy vọng rất lớn. Thậm chí người ta nói về cuộc cách mạng trong y học. Bởi nhờ nó có thể chữa trị, thí dụ bệnh Alzheimer (mất trí nhớ), Parkinson (liệt rung), tiểu đường, sửa chữa tim, những chấn thương sau tai biến não, hoặc thậm chí nuôi cấy cả khí quan phục vụ nhu cầu cấy ghép. Thế nhưng đã gần 30 năm, kể từ những nghiên cứu mang tính bước ngoặt của giáo sư, vẫn chưa thấy cuộc cách mạng đã nói...
- Những kỳ vọng đã và đang rất lớn. Tiếc rằng hiện vẫn chưa có phương pháp thích hợp điều trị bằng tế bào gốc. Có thể trừ hai ngoại lệ?
+ Giáo sư có thể giải thích rõ hơn?
- Đó là cấy ghép da và tủy xương. Trong trường hợp đầu tiên có thể sử dụng tế bào gốc của da, tức tế bào gốc khai thác từ người trưởng thành – lấy từ da bệnh nhân, sau đó nhân bản trong phòng thí nghiệm và nuôi cấy chúng thành những mảng da. Người ta cũng áp dụng phương pháp “phun” những tế bào này vào chỗ da bị thương tổn và chúng tự “vá” những diện tích thiếu hụt.
Hiện thời tất cả chỉ có thế, song giới nghiên cứu cũng đang triển khai thí dụ những trắc nghiệm lâm sàng liệu pháp sử dụng cái gọi là tế bào gốc menzen có nguồn gốc từ tủy xương. Những tế bào này có nhiều khả năng, trong đó có thể hỗ trợ sửa chữa mao mạch.
+ Giáo sư thừa nhận, hiện vẫn chưa ứng dụng được nhiều tế bào gốc?
- Đúng vậy, song hãy nhớ rằng, tế bào gốc là những cá thể rất phức tạp và vẫn còn cần nhiều thời gian, để chúng ta có thể học được kỹ năng kiểm soát chúng. Xin đưa một thí dụ: kể từ thời gian phát hiện ra cái gọi là kháng thể monoclonal, tức protein do hệ niễn dịch cơ thể sản xuất có khả năng tấn công mục tiêu cụ thể, phải mất gần 30 năm để khoa học có thể sử dụng chúng chữa bệnh cho con người. Trong khi kháng thể này kém phức tạp hơn nhiều so với tế bào gốc.
+ Để có liệu pháp điều trị có hiệu quả thí dụ bệnh Alzheimer hay nhồi máu cơ tim bằng tế bào gốc, chúng ta phải chờ đợi bao lâu nữa?
- Có thể 50 năm.
+ Còn nuôi cấy toàn bộ khí quan để cấy ghép? Khả năng này có hiện thực?
- Có và thực sự sẽ là lối thoát lý tưởng cho nhiều vấn đề cấy ghép mô, trong đó có sự thải loại khí quan lạ. Hãy hình dung, người ta lấy tế bào từ cơ thể anh, nhân bản và nuôi cấy từ chúng để phát triển, thí dụ thành buồng gan. Bởi lẽ nó có nguồn gốc từ những tế bào của anh, nên cơ thể sẽ không thải loại. Anh cũng sẽ không phải suốt đời uống thuốc làm suy yếu hệ miễn dịch. Đó sẽ là thí dụ tuyệt vời của y học cá thể hóa. Sớm hơn có thể xuất hiện những giải pháp điều trị đơn giản dựa vào kỹ thuật chích tế bào gốc trực tiếp vào những vị trí bị bệnh.
Tuy nhiên tất cả mới là phác họa cho tương lai nhiều năm sau.
ảnh: GS Martin Evans trong phòng thí nghiệm
Tiến Đôn (theo PAP)
