Dậy thì sớm được chẩn đoán là trẻ nữ trước 8 tuổi, nam trước 9 tuổi. Xu hướng trẻ dậy thì sớm hiện nay đang trở thành xu hướng chung trên toàn thé giới chứ không chỉ riêng quốc gia nào.
Theo các bác sĩ, dậy thì sớm ảnh hưởng khá nhiều đến trẻ. Với các bé gái, dậy thì sớm tạo ra sự thay đổi cơ thể như ở vùng ngực, có thể gây ra sự e ngại với bạn bè đồng trang lứa, ảnh hưởng không tốt đến tâm lý của trẻ. Chưa kể, bé gái dậy thì sớm thường hay bị bệnh như đa nang buồng trứng.
Ngoài ra, việc dậy thì sớm khiến trẻ lớn trước tuổi, tăng nguy cơ quan hệ tình dục sớm và ảnh hưởng tới phát triển chiều cao ở trẻ. Thông thường, trẻ nữ phát triển chiều cao nhanh nhất ở giữa giai đoạn dậy thì, còn trẻ nam thì ở cuối giai đoạn dậy thì. Nhưng khi trẻ dậy thì sớm, sẽ đối diện với nguy cơ trẻ thấp hơn các bạn cùng trang lứa rất nhiều. Theo thống kê, trẻ nữ sẽ thấp hơn khoảng 12 cm, đối với trẻ nam có thể 15 – 20 cm, khoảng chiều cao khá lớn đối với mỗi người.
Nguyên nhân gây dậy thì sớm ở trẻ
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến trẻ dậy thì sớm, tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã thấy rõ sự liên quan giữa thừa cân béo phì với dậy thì sớm. Họ cũng đưa ra khuyến cáo các bậc phụ hynh nên tránh cho trẻ gặp phải tình trạng thừa cân béo phì. Tất nhiên, nếu thiếu chất béo thì trẻ cũng sẽ bị ảnh hưởng đến tăng trường nên cũng cần xác định chất béo bao nhiêu là đủ tùy thể trạng của từng trẻ.
Để ngăn ngừa dậy thì sớm, nên cho trẻ ăn chế độ dinh dương hợp lý, cân đối cả về thịt, mỡ, tăng rau xanh. Rau xanh có chứa Quercitin giúp giảm hấp thu hooc môn sinh dục ngoại lai, làm chậm quá trình dậy thì sớm. các thực phẩm chứa hooc môn sinh dục cũng cần hạn chế.
Khi ngủ, không nên bật đèn vì khi trẻ ngủ đêm liên quan tới tiết hooc môn melatonin - đây là hooc môn giúp giảm quá trình dậy thì sớm. Ngoài ra, trẻ cũng nên vận động từ 30-60 phút mỗi ngày, tránh tình trạng lười vận động.
Một số loại thực phẩm gây dậy thì sớm ở trẻ phụ huynh nên biết để tránh:
Rau củ trái mùa
Các loại rau quả trái mùa, đa phần được thúc chín như dâu tây, nho, dưa hấu, cà chua… được thu hoạch vào mùa đông hay các trái cây thu hoạch trước mùa xuân như táo, đào, cam…. Việc ép trái cây phải chín bằng chất hóa học sẽ để lại tồn dư chất độc này trong rau củ trái cây là khả năng rất cao mắc bệnh dậy thì sớm ở khi trẻ em ăn vào.
Có nhiều phụ huynh tin vào những lời quảng cáo về các loại thực phẩm chức năng giúp trẻ cao lớn hơn nhiều so với bạn bè cùng trang lứa.
Điều này không phải là sai vì có những loại thực phẩm trẻ ăn vào "trông có vẻ" cao lớn hơn thật. Tuy nhiên, đáng tiếc là trẻ chỉ phát triển sớm hơn các bạn trong giai đoạn uống thuốc trước dậy thì, sau đó thì sẽ chững lại và không lớn nữa.
"Siêu" thực phẩm
Một số phụ huynh thường nghĩ mình mình phải bồi bổ cho con những thực phẩm bổ nhất. Vì vậy, những món "siêu" thuốc bổ vốn chỉ dành cho người lớn cũng được phụ huynh cho con nhỏ sử dụng như đông trùng hạ thảo, nhân sâm, long nhãn, vải khô, sa sâm…
Theo các chuyên gia Đông y, những thuốc bổ đặc biệt này đều sẽ có những tác động lớn đến môi trường nội tiết bình thường, dẫn đến sự phát triển mất cân bằng về thể chất và tinh thần đối với trẻ em. Những thực phẩm khác như: nhộng, kê gà, nhau thai, mật ong, sữa ong chúa, sữa non, phấn hoa bổ sung dinh dưỡng… thường chứa các hormone giới tính cao.
Thịt cổ gia cầm
Thịt ở vùng cổ của các loại gia cầm như ngan, vịt... thường chứa nhiều thuốc tăng trọng nhất. Khi ăn nhiều thịt cổ, trẻ sẽ dễ bị kích thích dậy thì sớm. Bởi vậy không nên cho trẻ ăn nhiều thịt cổ gia cầm để tránh nguy cơ dậy thì sớm.
Nội tạng động vật
Các món ăn từ nội tạng động vật chứa nhiều chất béo khiến trẻ dễ tăng cân, béo phì và kích hoạt tình trạng dậy thì sớm.
Đồ ăn chế biến sẵn
Các loại đồ ăn sẵn thường chứa nhiều chất bảo quản, chất tạo mùi, tạo màu... Nói một cách dễ hiểu nhất, các chất này giống như hooc môn giới tính, dễ gây ra tình trạng dậy thì sớm.
Sữa đậu nành
Đậu nành và các chế phẩm từ đậu nành có chứa isoflavone giống estrogen dễ khiến các bé gái dậy thì sớm. Bởi vậy tốt nhất là không nên cho các bé gái sử dụng nhiều các chế phẩm này.
Thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ
Không chỉ tích mỡ, gây béo phì, không có lợi cho sức khỏe, đồ ăn chiên rán dầu mỡ ở nhiệt độ cao dễ bị biến đổi chất. Khi trẻ ăn vào dẫn đến tình trạng rối loạn nội tiết, khiến cơ địa dậy thì sớm hơn.
Đồ ăn nhiều muối
Nếu bạn cho con mình ăn thực phẩm chứa nhiều muối trong một thời gian dài sẽ khiến cho hệ tiêu hóa, thận của bé sẽ gặp nguy. Bởi những món ăn chứa hàm lượng muối cao sẽ kích hoạt hormon có liên quan tới sinh sản đó là neurokinin B, dẫn đến cơ thể dậy thì sớm.
Đồ ăn sẵn
Không nên cho trẻ sử dụng nhiều các sản phẩm có chứa chất bảo quản, chất tạo màu... như thực phẩm đóng hộp, đồ ngọt, béo, thực phẩm nhiều dầu mỡ... vì các chất giống như hormon giới tính có thể tiềm ẩn trong các chất gây mùi, tạo màu, bảo quản, tăng độ đạm giả tạo...
Thuốc bổ
Nhiều bà mẹ thường tự tiện mua thuốc bổ dạng vitamin tổng hợp cho bé uống, thậm chí để trẻ nhanh khỏi ốm và khỏe mạnh, có một số bà mẹ lại dùng thuốc bắc hoặc chế biến món ăn như canh gà thuốc bắc, gà tần... cho trẻ dùng. Nhưng điều này sẽ làm cơ thể thay đổi quá trình bài tiết, gây ra hiện tượng dậy thì sớm, vì trong hầu hết các sản phẩm trên thị trường có chứa hormon tăng trưởng rất mạnh gây thúc đẩy tăng trưởng và đây là một quan niệm sai lầm trong cách chăm sóc trẻ.
Dấu hiệu trẻ dậy thì sớm cần đưa con đi khám
Theo BS Ngọc Dung, nếu nhận thấy con có dấu hiệu dậy thì sớm hơn so với bạn bè đồng trang lứa, bạn nên cân nhắc đưa trẻ đến bác sĩ nhi khoa để chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Bạn hãy bình tĩnh, cùng con bước qua giai đoạn này; giải thích cho trẻ hiểu những thay đổi đang diễn ra là hoàn toàn bình thường.
Khi nghi ngờ tình trạng dậy thì của bé do các nguyên nhân bất thường, bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng và yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm để xác định các bệnh lý tiềm ẩn: Xét nghiệm máu và nước tiểu để phát hiện hàm lượng hormon bất thường. Chụp cắt lớp, cộng hưởng từ và siêu âm giúp phát hiện các khối u. Chụp Xquang cổ tay để xác định tốc độ trưởng thành của xương. Nếu xương già nhanh so với tuổi thực thì nhiều nguy cơ trẻ không thể đạt chiều cao tối đa khi trưởng thành.
