> Ông Gaddafi thề “chết hoặc chiến thắng”
> Con trai ông Gadhafi không bị bắt
“Nhân dân tôi yêu tôi. Họ sẽ chết trong trật tự để bảo vệ tôi”. Đó là điều nhà lãnh đạo Libya nói với một nhà báo Mỹ cách đây 6 tháng. Ông Gaddafi đã sai vì lực lượng nổi dậy đã chiếm được hầu hết thủ đô. Hồi đầu tuần, quân chính phủ và phe nổi dậy bắn nhau kịch liệt xung quanh dinh thự của ông. Quân nổi dậy tuyên bố sẽ lật từng tảng đá lên “để tìm, bắt và đưa Gaddafi ra tòa”.
Có thể sống lưu vong?
Có những báo cáo trái ngược nhau về nơi ở của ông Gaddafi. Nhiều người cho rằng, ông vẫn ở thủ đô. Tuy nhiên, người phát ngôn của phe nổi dậy nói: “Tôi không tin Gaddafi vẫn còn ở Tripoli”.
Mấy ngày gần đây, nhiều tin đồn về điều sẽ xảy ra cho ông Gaddafi. Báo Ảrập Xêút Asharq Alawasat dẫn nguồn tin thân cận với Đại tá Gadhafi rằng, ông bị ốm. Một số người suy luận rằng, ông có thể đang sống lưu vong ở Nam Phi vì kênh tin tức Ảrập đưa tin, 2 máy bay Nam Phi đã đến Tripoli. Tuy nhiên, Nam Phi phủ nhận thông tin này.
Trên thực tế, đối với nhiều nước, không thể nghĩ đến việc cung cấp nơi trú ngụ cho ông Gaddafi. 116 nước đã phê chuẩn các hiệp định thành lập Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) ở The Hague, Hà Lan và lệnh bắt giữ ông Gadhafi đã được phát đi từ tháng 6. Điều đó có nghĩa là nếu nhà lãnh đạo Libya đến bất cứ nước nào đã ký với ICC (trong đó có Nam Phi), họ bắt buộc phải bắt giữ và dẫn độ ông này.
Nam Phi muốn có một cuộc thương lượng giữa chế độ Gaddafi và phe nổi dậy, nhưng giờ đây ước muốn không thành hiện thực. Chiến tranh ở Libya và nhiều thập kỷ cai trị chuyên quyền sẽ là chủ đề của một phiên tòa.
Gaddafi mới 27 tuổi khi ông cướp chính quyền trong một cuộc đảo chính. Ông Gaddafi đã thiết lập thế cân bằng quyền lực trong số hơn 140 bộ lạc ở Libya bằng một hệ thống khích lệ và mua chuộc phức tạp. Ông tuyên bố Libya là một nước dân chủ trực tiếp.
Theo nhiều nhà phân tích, Libya trở nên giàu có hơn dưới thời Gaddafi, nhưng ông cũng có những nguồn thu nhập từ dầu mỏ để làm giàu cho bản thân và gia đình. Ông cho săn lùng những người chống đối chế độ của mình, ngay cả ở nước ngoài.
 |
| Kền kền ở sa mạc Libya Tranh: Christo Komarnitski (Bulgaria . |
70 trang cáo trạng
Luis Moreno-Ocampo, Công tố trưởng của ICC, buộc tội Gaddafi hồi tháng 6 khuyến khích binh lính của mình cưỡng hiếp tràn lan. Theo ông Ocampo, chính quyền Gaddafi đã mua những loại thuốc như Viagra để hỗ trợ binh sĩ cưỡng bức tình dục.
Cuối tháng 6, ICC phát lệnh bắt ông Gaddafi, con trai của ông là Saif al-Islam và em rể của ông là chỉ huy tình báo Abdullah Sanussi. Ba người này đối diện cáo buộc phạm tội ác chống loài người, bao gồm tội giết hàng trăm dân thường, tra tấn, ngược đãi những người vô tội.
Vẫn chưa rõ liệu ông Gadhafi sẽ bị đưa ra xử ở The Hague hay tại Libya như trường hợp cựu Tổng thống Ai Cập Hosni Mubarack. Theo đài phát thanh Al Arabiya, hôm thứ 2, phe nổi dậy thương lượng để dẫn độ ông Gaddafi đến ICC. Tuy nhiên, cùng ngày, người phát ngôn của Hội đồng chuyển tiếp quốc gia nói rằng, Đại tá Gaddafi và những người phò tá có thể bị đưa ra xét xử ở Libya.
Thủ tướng Anh David Cameron nói việc đưa ông Gaddafi đi đâu tùy thuộc vào quyết định của người Libya. Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Nghị viện Đức Ruprecht Polenz nói rằng, nên đưa ông Gaddafi ra trước vành móng ngựa ở The Hague.
“Sau 40 năm dưới ách độc tài, Libya không có hệ thống tư pháp có thể tin cậy để xử lý những tội ác của Gaddafi”, ông Polenz nhận định.
Về pháp lý, Libya không bắt buộc phải dẫn độ Đại tá Gadhafi, con trai và em rể ông này vì Libya chưa ký Đạo luật Rome của ICC. Do vậy, Libya chịu trách nhiệm chính trong việc đưa ông Gaddafi ra xét xử.
Sẽ nhận án chung thân?
Có những lý lẽ ủng hộ và chống việc xét xử ông Gaddafi tại Libya. Theo các nhà phân tích, một tòa án trong nước, giống như đã tiến hành ở Tunisia hay Ai Cập, có thể coi như bị làm hỏng vì ý muốn trả thù. Nhưng tòa án dạng này cũng có thể giúp giảm căng thẳng và ổn định đất nước.
Theo các nhà quan sát, do không có hệ thống tư pháp hữu hiệu nên chưa thể đoán được mức án mà tòa án Libya dành cho ông Gaddafi.
Ở The Hague, ông Gaddafi có thể phải đối mặt án tù chung thân. Ông có thể không thụ án tại Hà Lan hay Libya, mà ở nước thứ ba.
Con trai của Gaddafi là Saif al-Islam và Giám đốc Cơ quan Tình báo Abdullah Sanussi cũng có thể đối mặt án tù chung thân.
“Nhưng nếu tòa xét thấy họ chỉ trợ giúp ông Gaddafi thì mức án của họ có thể nhẹ hơn”, giáo sư Abin Eser, cựu chánh án ở ICC về Nam Tư cũ, nói.
