Báo cáo dài 14 trang do Lực lượng Tuần duyên Philippines và Cơ quan Hàng hải Philippines gửi Tổng thống Rodrigo Duterte ngày 6/7 đã xác nhận, vào ngày 9/6, tàu đánh cá thân thép Yuemaobinyu 42212 từ tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc đã đâm vào phần đuôi của Gem-Ver, tàu cá bằng gỗ của Philippines đang thả neo ở vùng biển rộng nhưng nông tại bãi Cỏ Rong trên Biển Đông. Bãi Cỏ Rong thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Sau cú va chạm trên, tàu Gem-Ver bị chìm. Tàu Yuemaobinyu dừng lại, sau đó di chuyển chỉ cách tàu Gem-Ver 50 m. Tuy nhiên thay vì cứu 22 ngư dân trên tàu cá Philippines, tàu Trung Quốc đã rời đi. Một tàu cá của Việt Nam đã tới giải cứu các ngư dân và bàn giao họ cho một tàu hải quân Philippines.
Báo cáo cho biết các thuyền viên trên tàu Trung Quốc đã không chủ động “thực hiện động thái phù hợp để tránh nguy cơ va chạm và giúp đỡ một tàu đang gặp nạn”. Báo cáo của Philippines khẳng định tàu cá Gem-Ver khi đó đang bật 2 đèn, trong đó có một đèn ở phần đuôi tàu và các tàu khác hoàn toàn có thể nhìn thấy “rõ ràng” tàu Philippines đang neo đậu tại đó.
Cũng theo báo cáo, vào thời điểm xảy ra va chạm, thời tiết “đẹp”, bầu trời quang đãng và biển cũng lặng.
Những thông tin trên cho thấy các thuyền viên trên tàu Trung Quốc hoàn toàn có thể nhìn thấy rõ tàu Gem-Ver và lẽ ra cần phải có các biện pháp để điều khiển con tàu không va chạm với tàu Philippines.
Theo báo cáo, sau khi va chạm, tàu Trung Quốc đã di chuyển lùi lại và dừng ở khoảng cách 50 m so với tàu Philippines. Báo cáo cho rằng khi đó, đèn vẫn sáng, và tàu Trung Quốc có lẽ cũng nhận thức rõ tình trạng khốn khổ của các ngư dân Philippines khi tàu bị đâm chìm. Tuy nhiên, với việc rời đi thay vì giúp đỡ, tàu Trung Quốc bị cho là đã vi phạm luật hàng hải.
Mặc dù vậy, báo cáo của Philippines không nói rõ liệu có phải tàu Trung Quốc đã cố ý va chạm với tàu Philippines hay không. Báo cáo cũng không đề cập tới việc yêu cầu Trung Quốc phải chịu trách nhiệm, thay vào đó chỉ khuyến cáo giới chức Trung Quốc cần tiến hành cuộc điều tra của riêng nước này về vụ việc.
Các ngư dân Philippines sau khi được giải cứu và lên tàu về nước (Ảnh: Philstar)
Báo cáo cũng chỉ ra rằng tàu Philippines đã có những thiếu sót khi không có biện pháp cảnh giới phù hợp vào thời điểm thả neo tại bãi Cỏ Rong và chở quá số người quy định. Báo cáo cho biết các ngư dân trên tàu Philippines chưa được đào tạo bài bản trước khi đánh bắt cá ngoài biển.
Trước khi báo cáo được công bố, Tổng thống Rodrigo Duterte cho biết vụ va chạm giữa tàu Philippines và tàu Trung Quốc trên Biển Đông chỉ là một “tai nạn” và nguyên nhân gây ra vụ việc này có thể do “thiếu liên lạc” giữa hai bên. Ông Duterte nói rằng ông sẽ chờ kết quả của cuộc điều tra chung do phía Trung Quốc đề xuất, trước khi đưa ra bất kỳ kết luận hay có bất kỳ hành động cụ thể nào.
Phát biểu tại một sự kiện ở Alangalang hôm 5/7, Tổng thống Duterte cho biết ông tin rằng Trung Quốc sẽ không hành động “thái quá” tại Biển Đông, đồng thời khẳng định Philippines sẽ “không bao giờ có thể chiến thắng trong một cuộc xung đột với Trung Quốc”.
Liên quan tới vụ va chạm trên Biển Đông, Đại sứ quán Trung Quốc tại Philippines cho biết tàu cá của nước này đã “vô tình” đâm phải tàu cá của Philippines khi tàu Trung Quốc bị một nhóm tàu Philippines bao vây. Phía Trung Quốc cũng khẳng định không cố ý bỏ mặc ngư dân Philippines trên biển.
Trong khi đó, thuyền trưởng tàu cá Philippines cùng một số ngư dân và quan chức cấp cao ban đầu nói rằng tàu Trung Quốc đã cố ý đâm chìm tàu Philippines, sau đó bỏ mặc 22 ngư dân Philippines trôi nổi trên biển giữa đêm trước khi họ được một tàu Việt Nam giải cứu.
