Sự bất ngờ này ngay lập tức khiến cho Tạp chí Foreign Policy phải đặt câu hỏi: “Liệu căng thẳng ngoại giao mới liên quan đến Qatar có tạo nên Bức tường Lớn tiếp theo?”, đồng thời cho rằng các cường quốc Sunni tại vùng Vịnh từ lâu vẫn tìm cớ để đối đầu với Iran, và đây là thời cơ mà họ có được.
Trong khi đó, hãng tin AFP dẫn lời giới phân tích cho rằng Saudi Arabia và UAE đang tận dụng cơ hội từ sau chuyến công du thể hiện quan điểm của Tổng thống Mỹ Donald Trump với khu vực để tìm cách cô lập Qatar.
Cần phải nói rằng, Qatar là quốc gia giàu khí đốt, từ lâu đã thể hiện một sự độc lập nhất định trong chính sách đối ngoại của mình. Chính quyền Doha cũng đã phủ nhận tuyên bố của người đứng đầu nước này về việc ủng hộ Iran và đặt dấu hỏi về sự thù địch của Washington với Tehran.
Qatar cho rằng tin tặc đã tấn công trang mạng của hãng thông tấn Al-Jareeza và đăng tải các thông tin sai lệch về phát biểu của Tiểu Quốc vương Tamim bin Hamad Al-Thani sau khi ông Trump tới Saudi Arabia, nước láng giềng của Qatar.
Những bình luận bị xem như cú tát nhằm thẳng vào Riyadh và Abu Dhabi, hai chính quyền dòng Hồi giáo Sunni rất hoan nghênh ông Trump và lập trường cứng rắn nhằm vào Iran, nước có phần đông là cộng đồng người Hồi giáo Shi’ite.
Tạp chí Foreign Policy bình luận, Riyadh cho rằng Qatar đã để cho chủ nghĩa Wahhabi - học thuyết Hồi giáo của Taliban - phát triển tự do và trở thành nhân tố gây bất ổn khu vực.
Trong khi đó, Qatar - quốc gia đã có những sự nới lỏng nhất định với người Hồi giáo, chẳng hạn như cho phép phụ nữ lái xe hay người nước ngoài tới đây được sử dụng đồ uống có cồn - lại chỉ trích Saudi Arabia vì đã tô vẽ chủ nghĩa Wahhabi một cách xấu xí và sai lệch.
Qatar là quê hương của cựu thủ lĩnh Hamas Khaled Meshaal, người từng phải sống lưu vong vài năm tại Doha. Quốc gia này cũng bị chỉ trích vì ủng hộ quân nổi dậy Hồi giáo tại Syria và vào năm 2013, lực lượng Taliban ở Afghanistan từng mở một văn phòng tại thủ đô Doha.
Jane Kinninmont, nhà nghiên cứu kỳ cựu của viện nghiên cứu chiến lược Chatham House, London (Anh) cho rằng những căng thẳng hiện nay không hẳn là bởi “những gì mà Qatar làm gần đây”, mà xét trong bối cảnh Riyadh và Abu Dhabi đang thúc đẩy quan hệ với Chính quyền Trump, hành động chống lại Qatar dường như “là một nỗ lực để chớp lấy thời cơ”.
Trong một bài phát biểu tại Riyadh hồi tháng tháng trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã hối thúc các nhà lãnh đạo Hồi giáo tại vùng Vịnh và các khu vực khác cùng phối hợp nhằm “tiêu diệt” những kẻ cực đoan và “khủng bố”, trong bối cảnh lực lượng thánh chiến dòng Hồi giáo Sunni đang tiến hành không ít các cuộc tấn công trên thế giới.
Theo các chuyên gia phân tích, động thái này đánh dấu mức độ căng thẳng chưa từng có trong nội bộ Tổ chức Hợp tác vùng Vịnh (GCC). Chính lập trường và chính sách độc lập vốn có của Qatar đã khiến các nước láng giềng tức giận, nhất là Saudi Arabia và UAE, hai nước rất không hài lòng về mối quan hệ của Qatar với tổ chức Anh em Hồi giáo.
Chiến dịch cô lập Qatar của Saudi Arabia và UAE sẽ không chỉ tác động tiêu cực tới chính Doha, mà còn đẩy một số quốc gia khác ngoài Arập vào tình thế tiến thoái lưỡng nan.
Căng thẳng ngoại giao hiện nay có thể buộc các quốc gia này phải lựa chọn một bên để ủng hộ, phải tìm cách vừa duy trì quan hệ, vừa tránh bị dính líu vào những cuộc xung đột âm ỉ cháy ở Trung Đông.
