"Tòa trọng tài không thể và sẽ không ra phán quyết về vấn đề chủ quyền - ai sở hữu đảo nào, đá nào. Tòa trọng tài không thể ra phán quyết về phân định biển - đâu là biên giới biển của các nước đối với vùng tranh chấp.
Tòa trọng tài có thể sẽ ra phán quyết rằng, nguyên tắc “đất thống trị biển” là nền tảng duy nhất để xác định các thực thể biển có được hưởng lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa hay không. Phán quyết này sẽ có lợi cho Việt Nam vì không có thực thể đất liền (đảo hoặc đá) nào thuộc dạng tranh chấp trong EEZ 200 hải lý của Việt Nam. Tòa trọng tài có thể sẽ phán quyết bãi cạn Scarborough (tranh chấp giữa Philippines và Trung Quốc) là đá.
Tòa trọng tài có thể sẽ xác định bản chất của các thực thể ở biển Đông và các vùng biển mà chúng được hưởng. Những thực thể này bao gồm đảo, đá và bãi cạn lúc chìm lúc nổi. Đảo và đá được hưởng lãnh hải 12 hải lý; đảo còn có thêm EEZ 200 hải lý.
Bãi cạn lúc chìm lúc nổi không có bất kỳ vùng biển nào. Tòa trọng tài cũng có thể sẽ tuyên bố các đảo nhân tạo được xây dựng trên bãi cạn nửa chìm nửa nổi không có vùng biển nào cả. Tòa trọng tài cũng có thể tuyên bố yêu sách “quyền lịch sử” mà Trung Quốc đưa ra không được Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) ủng hộ.
 |
GS Carlyle Thayer, Học viện Quốc phòng Úc.
Vấn đề khó khăn nhất là liệu Tòa trọng tài có ra phán quyết về địa vị của đảo Ba Bình (đảo lớn nhất Trường Sa) mà Đài Loan đang chiếm giữ hay không. Philippines nói rằng, tất cả 49 thực thể đất liền ở biển Đông, bao gồm đảo Ba Bình, không phải là đảo, chỉ là đá hoặc bãi cạn lúc chìm lúc nổi.
UNCLOS cấm tòa trọng tài ra phán quyết về hành động của các cơ quan thực thi pháp luận trên biển trong phạm vi EEZ. Điều này có nghĩa có thể sẽ không có phán quyết về sự than phiền của Philippines rằng, ngư dân của họ bị ngăn đánh cá ở biển Đông, máy bay, tàu quân sự của họ bị cả tàu hải cảnh và ngư dân Trung Quốc can thiệp, quấy rối trên biển Đông.
Cuối cùng, Tòa trọng tài có thể ra phán quyết về trách nhiệm của các nước ký kết UNCLOS để bảo tồn, bảo vệ môi trường biển. Điều này có thể dẫn đến một tuyên bố là việc Trung Quốc xây dựng đảo nhân tạo vi phạm nghĩa vụ này. Nhưng không biết là Tòa trọng tài sẽ yêu cầu Trung Quốc áp dụng các biện pháp nào để bảo vệ, bảo tồn môi trường biển”.
