Dư luận xem đây là cuộc khủng hoảng Hiến pháp chưa từng có tiền lệ ở Malaysia khi lần đầu tiên Hoàng gia công khai “đối đầu” với quyền lực chính trị và đặt ông Badawi vào tình thế nan giải hơn trong việc giữ ghế Thủ tướng.
Thủ tướng Badawi đang đối mặt với sức ép từ chức sau khi liên minh Mặt trận Dân tộc cầm quyền lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ không giành đủ 2/3 số ghế Quốc hội trong cuộc tổng tuyển cử ngày 8/3 và mất quyền kiểm soát cơ quan lập pháp tại 5 bang.
Thách thức mới nhất của Thủ tướng Badawi là việc Quốc vương Mizan Zaina Abidin, người cũng là Tiểu Vương bang Terengganu, bổ nhiệm ông Ahmad Said làm Thủ hiến bang vào ngày 22/3 khiến dư luận Malaysia kinh ngạc. Trong cuộc tổng tuyển cử ngày 8/3, liên minh Mặt trận Dân tộc của giành chiến thắng ở bang Terengganu.
Đảng UMNO, lực lượng chính trong liên minh Mặt trận Dân tộc, muốn ông Idris Juson tiếp tục lãnh đạo bang Terengganu, nhưng Quốc vương Mizan Abidin đã bất ngờ bổ nhiệm ông Ahmad Said, một nhà lập pháp cũng thuộc UMNO, làm Thủ hiến bang.
Thông thường, các nhà lãnh đạo bang được bổ nhiệm từ sự lựa chọn của đảng đang chiếm đa số ghế tại cơ quan lập pháp bang. Vì thế UMNO thề sẽ ngăn cản việc bổ nhiệm ông Said bằng cách loại ông ra khỏi đảng.
Đại diện UMNO Rosol Wahid cho biết đang mong chờ Thủ tướng Badawi sẽ ra quyết định sa thải ông Said trong cuộc họp Hội đồng Tối cao của đảng ngày 25/3. “Chúng tôi vẫn ủng hộ ông Idris, người đã đảm nhận ghế Thủ hiến nhiệm kỳ trước”- Ông Wahid tuyên bố.
Thủ tướng Badawi cho rằng ông Idris đảm bảo có được sự ủng hộ của đa số nghị sĩ thuộc UMNO tại cơ quan lập pháp bang Terengganu nên vị trí Thủ hiến bang sẽ không thay đổi.
Xung quanh sự kiện đang gây tranh cãi, Tổng chưởng lý Abdul Patail mong muốn sẽ giải thích với Hoàng gia rằng ông Idrid có được sự ủng hộ của đa số nghị sĩ bang, nên việc bổ nhiệm ông Said làm Thủ hiến bang là vi hiến. Tuy nhiên, Hoàng gia lại khẳng định rằng việc bổ nhiệm ông Said là phù hợp với Hiến pháp.
Hệ thống quân chủ lập hiến đặc biệt nhất thế giới
Malaysia có một hệ thống quân chủ lập hiến đặc biệt, khác với hệ thống ở Anh quốc, Thái Lan... Ngai vàng không phải theo hình thức cha truyền con nối mà được bầu chọn, bổ nhiệm luân phiên trong số 9 Tiểu Vương tại 9 bang.
Tuy nhiên, vị trí Tiểu Vương tại 9 bang lại theo hình thức cha truyền con nối. Mỗi Quốc vương trị vì Malaysia với nhiệm kỳ 5 năm.
Quốc vương thứ 13 Mizan Abidin, 46 tuổi, chính thức tiếp quản ngai vàng từ ngày 13/12/2006. Hệ thống luân phiên trị vì của Hoàng gia Malaysia được bắt đầu sau chế độ thuộc địa Anh những năm 1950.
Vai trò Quốc vương Malaysia chỉ mang tính nghi thức, trong khi quyền lực tập trung vào Quốc hội và Thủ tướng.
Quốc vương và các Hoàng gia tại 9 bang thường thể hiện sự đồng thuận với các quyết định của chính quyền. Quyền lực của Quốc vương và Hoàng gia Malaysia bị loại bỏ dần sau những lần sửa đổi Hiến pháp: Quyền phủ quyết của Quốc vương bị bác bỏ vào năm 1983 và Quốc vương cũng không được phép ngăn cản những đạo luật đã được Quốc hội thông qua.
Năm 1993, cơ chế miễn truy tố dành cho 9 Tiểu Vương cũng bị tước bỏ.
Tuy nhiên, theo truyền thống của người Hồi giáo chiếm 60% dân số Malaysia, Quốc vương là lãnh tụ tối cao của họ. Mặt khác, Hoàng gia ở Malaysia ngày càng thể hiện vai trò độc lập.
Tuần trước, Hoàng gia ở bang miền Bắc Perlis đã bác bỏ quyết định của Thủ tướng Badawi trong việc bổ nhiệm Thủ hiến bang.
Cũng tuần trước, Hoàng tử Razaleigh Hamzah, 71 tuổi, là nghị sĩ và cựu Bộ trưởng Tài chính, tuyên bố sẽ đối đầu với Thủ tướng Badawi trong cuộc chạy đua tới ghế Chủ tịch đảng UMNO vào tháng tám tới...
T.Đ
Tổng hợp
