Chuyến thăm Cuba đầu tiên của một tổng thống Mỹ sau 88 năm là điều không ai nghĩ đến cho đến khi ông Barack Obama và Chủ tịch Cuba Raul Castro hồi tháng 12/2014 đồng ý chấm dứt quan hệ thù địch từ khi cách mạng Cuba lật đổ chính phủ thân Mỹ năm 1959. Những ngày qua, cảnh sát mặc thường phục đứng đầy thủ đô La Havana trong khi công nhân đô thị bận rộn rải đá, nhựa đường xuống những ổ gà trên đường phố. Những tấm biển chào mừng với hình ảnh Tổng thống Obama bên cạnh Chủ tịch Castro được đặt tại khu thuộc địa Old Havana - nơi ông Obama đến thăm chiều qua, ngay sau khi hạ cánh.
Trong gần 50 năm, Mỹ thử nhiều cách để lật đổ chính quyền Cuba. Năm 1961, sự kiện Vịnh Con lợn thảm khốc dẫn đến những kịch bản phức tạp được đặt ra trong Chiến dịch Mongoose, trong đó có âm mưu đầu độc Chủ tịch Fidel Castro bằng xì gà, đồ lặn hay thuê tội phạm có tổ chức ra tay. Sau đó, lệnh cấm vận kinh tế bị Mỹ áp đặt lên Cuba nhằm khiến người dân Cuba không chịu được mà nổi dậy lật đổ chính quyền đồng minh của Liên Xô chỉ cách bờ biển bang Florida của Mỹ 90 dặm. Nhưng cả việc sử dụng vũ lực hay sức ép kinh tế đều không mang lại kết quả mong muốn. CIA không làm gì được nhà lãnh đạo Cuba và đất nước này vẫn tồn tại ngay cả khi Liên Xô sụp đổ, khiến nguồn viện trợ dành cho Havana bị cắt đứt. Chiến tranh Lạnh chấm dứt giúp những nước đồng minh của Mỹ kiếm lời lớn từ ngành du lịch của Cuba, trong khi Mỹ không được gì.
Khi Tổng thống Barack Obama đặt chân xuống Havana, một số người nhìn nhận đây là sự mở đầu cho một kiểu xâm lăng mới của Mỹ. Các hãng hàng không Mỹ chuẩn bị mở đường bay thẳng sang Cuba. Các tuyến vận tải biển mở hành trình đến Cuba. Với kỳ vọng trở thành chuỗi khách sạn lớn nhất thế giới sau khi sáp nhập với Starwood, Marriott đang tấn công thị trường Cuba. Hôm qua, Starwood trở thành công ty Mỹ đầu tiên đạt được thỏa thuận với phía Cuba kể từ cách mạng Cuba năm 1959. Starwood sẽ cải tạo và điều hành 3 khách sạn ở thủ đô Cuba. Mỹ và Cuba cũng đã ký một số thỏa thuận thương mại về viễn thông và dự kiến mở rộng hợp tác thực thi pháp luật và bảo vệ môi trường.
Ông Obama đến Cuba cùng Đệ nhất phu nhân Michelle Obama cùng hai con gái Malia và Sasha; họ ở lại Havana trong 48 giờ. “Tôi muốn là tổng thống Mỹ đầu tiên đến thăm Cuba trong gần 90 năm mà không có tàu chiến hộ tống”, ông Obama phát biểu gần đây, nhắc lại chuyến thăm Cuba năm 1928 của Tổng thống Mỹ Calvin Coolidge trên chiến hạm USS Texas.
Chuyến thăm lịch sử lần này của Tổng thống Obama nhấn mạnh rằng, những nỗ lực của ông nhằm thay đổi chính sách của Mỹ với Cuba là không thể đảo ngược, ngay cả khi đảng Cộng hòa giành quyền lãnh đạo Nhà Trắng sau cuộc bầu cử vào tháng 11 tới. “Chúng tôi đang thử một cách tiếp cận mới”, Thư ký báo chí Nhà Trắng Josh Earnest nói với các phóng viên cuối tuần qua.
Khác biệt phía trước
Giữa hai nước vẫn còn những khác biệt lớn, nhất là lệnh cấm vận kinh tế suốt 54 năm qua mà ông Obama từng đề nghị Quốc hội Mỹ hủy bỏ lệnh này nhưng bị lãnh đạo Cộng hòa ngăn chặn. Thay vào đó, ông Obama dùng quyền hành pháp để nới lỏng các biện pháp hạn chế thương mại và đi lại. Cuba cũng than phiền về tình trạng lực lượng Mỹ tiếp tục chiếm đóng tại căn cứ hải quân ở Vịnh Guantanamo. Mỹ cũng vẫn hỗ trợ những người bất đồng chính kiến và các chương trình truyền hình, phát thanh chống Cuba.
Điểm nhấn của chuyến thăm dự kiến là bài phát biểu trên sóng truyền hình trực tiếp của Cuba. Tổng thống Mỹ cũng sẽ gặp những người bất đồng chính kiến và dự một trận đấu bóng chày giữa đội tuyển quốc gia Cuba và đội Mỹ Tampa Bay Rays.
