Thấp thỏm 99 năm

Thấp thỏm 99 năm
TP - Thế là tròn hai năm, cảng chiến lược Hambantota của Sri Lanka nằm trên tuyến hàng hải Á-Âu được Trung Quốc chăm sóc. Nhiều học giả đánh giá tiếng vang của Hambantota là toàn cầu nhưng bị nhiều nơi bỏ ngoài tai. Hambantota là bài học về nguy cơ mất chủ quyền chỉ vì tiền.

Sri Lanka giao thương rất sớm với TQ. Hiệp ước cao su-gạo năm 1952 đánh dấu sự mở đầu quan hệ nợ nần với đất nước tỷ dân. Chỉ riêng cuối thời nội chiến 1980-2009, quốc gia 21 triệu người nhận hơn tỷ USD vũ khí từ TQ.

Gắn kết lâu dài như vậy, Sri Lanka xa dần phương Tây và Ấn Độ. Họ mất khả năng tiếp cận Ưu đãi Thuế quan Phổ cập Mở rộng, một hệ thống giúp xâm nhập thị trường EU với thuế suất thấp. Quốc tế lên án vi phạm nhân quyền càng thúc họ gần TQ hơn. Để rồi, từ hậu quả của hai gọng kìm, Hambantota bị đẩy cho ngoại quốc vận hành.

Gọng kìm thứ nhất được giăng bởi nhà đầu tư. Một năm trước khi kết thúc nội chiến, ngày 15/1/2018, hai công ty TQ nhanh chân khởi công Hambantota. Một năm sau nội chiến, 18/11/2010, triển khai giai đoạn 1 và TQ lo 85% tổng kinh phí 361 triệu USD.

Gọng kìm thứ hai nảy nở từ nội bộ. Ngoài yếu tố địa lý, Hambantota được chọn làm cảng biển lớn nhất Nam Á khi nó là quê hương của ông Mahinda Rajapaksa, tổng thống Sri Lanka lúc bấy giờ. Dự án được xưng tụng như dấu ấn ghi công chấn hưng đất nước song ai cũng biết nó là công cụ thoả khát vọng chính trị của tổng thống.

Lợi ích của nhóm thao túng quyền lực là yếu tố quyết định để đất nước lệ thuộc ngoại bang. Hambantota ban đầu được đặt bằng họ tên của lãnh tụ, cảng Magampura Mahinda Rajapaksa. Nhờ tiền vay hào phóng từ láng giềng, năm 2013, ông còn cho làm thêm một sân bay quốc tế tại một trong những nơi nghèo nhất nước.

Lập nền trên khát vọng cường quyền tất yếu dẫn đến lỗ, càng chạy càng lỗ. Cảng biển khủng Hambantota năm 2016 doanh thu 11,81 triệu USD thì khấu cho vận hành 10 triệu USD. Sân bay cũng mang họ của tổng thống, Mattala Rajapaksa, được báo Forbes xếp hạng phi trường vắng khách nhất thế giới cùng năm.

Và khi hàng tỷ USD nợ hiện hữu, cái gì đến cuối cùng cũng đến. Ngày 29/7/2017, hai bên chính thức ký văn bản cho phép TQ thuê Hambantota 99 năm. Gần như toàn bộ số tiền thu được từ việc cho thuê 1,4 tỷ USD được dùng để trả nợ cho chính bên mở hầu bao. Hambantota không còn là thấp thỏm trăm năm cô đơn của riêng Sri Lanka. Triệu chứng cuộc vật lộn Hambantota, một chốt chặn trên Sáng kiến Vành đai Con đường (BRI), có thể không chỉ giới hạn ở quốc đảo 65.000 km2 nữa.

MỚI - NÓNG