Trong chuyến thăm Bắc Kinh hôm 10/2, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ đặc trách khu vực châu Á- Thái Bình Dương Daniel Russel thúc giục giới chức Trung Quốc dừng ngay việc mở rộng, xây đảo nhân tạo tại quần đảo Trường Sa.
Lời kêu gọi của ông Russel đã bị trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Zheng Zeguang bác bỏ. Quan chức này ngang nhiên nói việc xây dựng diễn ra trong khu vực thuộc chủ quyền Trung Quốc. Cự tuyệt của ông Zheng gợi lại tuyên bố của Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị hôm 29/1 rằng “Các nước khác không có quyền can thiệp vào hoạt động xây dựng đó”.
Ông Russel phát biểu trên báo Mỹ Wall Street Journal rằng, Mỹ muốn Trung Quốc dừng việc xây đảo nhân tạo. “Việc đó gây mất ổn định và mâu thuẫn với các cam kết của Trung Quốc với ASEAN”, ông Russel nêu rõ. Trung Quốc gần đây nhất trí với ASEAN không tiến hành các hoạt động khiêu khích trên biển.
Tuy nhiên, các bức ảnh vệ tinh mới đây đăng trên tuần báo quốc phòng quốc tế IHS Jane’s Defence Weekly cho thấy tốc độ mở rộng và xây đảo đáng kinh ngạc của Trung Quốc. Các chuyên gia an ninh nhận định, việc ồ ạt xây đảo nhân tạo là một phần trong kế hoạch lớn của Bắc Kinh nhằm mở rộng quyền kiểm soát đối với toàn bộ biển Đông thông qua “đường chín đoạn”.
Nghị sĩ Randy Forbes, thành viên Ủy ban Quân lực Hạ viện Mỹ, nói rằng, trước các hoạt động của Trung Quốc trên biển Đông, Lầu Năm Góc nên xem xét lại các chương trình trao đổi với quân đội nước này. “Xây các đảo nhân tạo ở biển Đông nhằm thúc đẩy các đòi hỏi chủ quyền lãnh thổ đơn giản là một sự tiếp tục xem thường các tiêu chuẩn quốc tế của Trung Quốc. Họ từ chối giải quyết các tranh chấp một cách có trách nhiệm”, ông Forbes nói.
Chiến lược lâu dài
Một số quan chức quân sự Mỹ lo ngại việc Trung Quốc tăng cường mở rộng, xây dựng ở biển Đông nằm trong tính toán chiến lược nhằm kiểm soát vùng biển vốn được xem là con đường chủ yếu vận chuyển dầu và các loại hàng hóa khác.
“Các nhà lãnh đạo Trung Quốc cần phải được thuyết phục để dừng việc xây dựng này nếu như Quốc hội và Tổng thống gây sức ép với Bắc Kinh”, chuyên gia về Trung Quốc và là cố vấn Lầu Năm Góc Michael Pillsbury nói.
Ông Pillsbury còn là giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Trung Quốc tại Viện Hudson, tác giả cuốn sách “Cuộc đua marathon trăm năm” gây dư luận. Sách tiết lộ một chương trình chiến lược thành công của Trung Quốc kể từ những năm 1970 nhằm giành các nguồn tài nguyên, bao gồm tại biển Đông là một phần trong kế hoạch dài hạn trước tiên được Chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông phát động, nhằm giúp nước này vượt qua Mỹ và kết thúc sự bá chủ toàn cầu của Mỹ.
Cựu quan chức ngoại giao Mỹ John Tkacik cho rằng, nỗ lực kiểm soát biển Đông của Trung Quốc là một mục tiêu dài hạn của lãnh đạo Trung Quốc kể từ ngày đầu lập nước. Bắc Kinh bắt đầu xâm chiếm và kiểm soát các hòn đảo ở biển Đông năm 1974 và tiếp tục cho đến nay.
“15 năm qua, Trung Quốc thực thi chiến lược mới xây dựng ồ ạt trên những kết cấu nổi, và hiện nay đang ở vị thế không chỉ củng cố yêu sách với những đảo đá của họ, mà còn đòi hỏi toàn bộ hàng triệu dặm vuông biển Đông. Rõ ràng, Bắc Kinh có ý chiếm đóng và đưa dân tới sống tại các tiền đồn mới này với mục đích thiết lập chủ quyền biển, không chỉ với các đảo mà cả với các nguồn tài nguyên khoáng sản dưới đáy biển, đồng thời kiểm soát lưu thông hàng hải và hàng không”, ông Tkacik nhận định.
Theo ông Tkacik, việc xây đảo nằm trong một chiến lược được hoạch định kỹ lưỡng nhằm đưa tới kết quả “toàn bộ lưu thông hàng không quốc tế và không gian biển sẽ sớm nằm dưới quyền tài phán của Bắc Kinh”. Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Tony Blinken nói: “Tự do thương mại đòi hỏi tự do hàng hải cho tàu bè qua lại. Nó đòi hỏi sự cần thiết đặt kinh doanh lên trước những tranh cãi về các bãi cạn và đảo đá”.
Mỹ điều máy bay tuần thám ra biển Đông
Reuters ngày 26/2 dẫn lời Hải quân Mỹ nói họ đã triển khai tại Philippines máy bay do thám tối tân nhất P-8A Poseidon để tuần tra trên biển Đông. Mỹ hứa sẽ chia sẻ thông tin thời gian thực với Philippines về những gì đang xảy ra trên biển Đông, trong bối cảnh Trung Quốc đang gia tăng các hoạt động cải tạo đảo một cách bất hợp pháp.
