Lần đầu tiên sau hơn 2 thập niên, gần chục chiến hạm của NATO đồng loạt tiến vào Biển Đen, tham gia cuộc tập trận hải quân quy mô lớn tại vùng biển tiếp giáp bán đảo Crimea. Tất nhiên, Nga không khoanh tay đứng nhìn. Mátxcơva điều động tiêm kích Su-30 và máy bay ném bom Su-24 theo sát lực lượng NATO. Đỉnh điểm là ngày 19/3, Bộ Quốc phòng Nga chỉ thị Hạm đội Biển Đen tập trận, mô phỏng cuộc tìm kiếm tàu ngầm đối phương trong lòng Biển Đen.
Trớ trêu ở chỗ, đối đầu mới nhất giữa NATO và Nga diễn ra vào thời điểm mà tại Mátxcơva, Nga kỷ niệm 1 năm ngày Crimea trở thành một phần của Liên bang. Cũng thời điểm đó, ở Kiev, Bộ Giáo dục Ukraine xuất bản sách giáo khoa lịch sử sửa đổi, trong đó đề cập biến cố địa-chính trị Crimea.
Ngạn ngữ Nga có câu: “Một nửa cái bánh mỳ vẫn là bánh mỳ, nhưng một nửa sự thật đã là sự giả dối”. Và, sự thật là: Crimea đã thuộc về Nga, theo cách mà không nhiều quốc gia trên thế giới tán đồng. Dẫu vậy, để Crimea quay trở lại Ukraine là không dễ dàng.
Trước khi Crimea được sáp nhập vào Nga, hơn 80% dân số bán đảo này là người Nga. Thủ phủ Sevastopol của Crimea hàng chục năm nay là căn cứ của Hạm đội Biển Đen - một trong những hạm đội hùng mạnh nhất thế giới. Cuộc sáp nhập Crimea giúp vị thế chiến lược của Nga ở Biển Đen tăng lên. Người phát ngôn Tổng thống Nga nói rằng, Mátxcơva không có ý định thảo luận vấn đề Crimea với bất kỳ ai, kể cả Washington.
Vậy, những động thái quân sự của Mỹ và NATO xung quanh biên giới Nga tuần qua có ý nghĩa thế nào? Bên cạnh cuộc tập trận ở Biển Đen là sự xuất hiện của hàng chục siêu tăng Abrams, xe bọc thép Stryker của Mỹ trên lãnh thổ các nước thành viên NATO vùng Baltic: Latvia, Estonia và Lithuania. Là sự hiện diện của cả trăm chuyên gia quân sự Mỹ trên đất Ukraine. Là lực lượng mũi nhọn gồm 5.000 binh sĩ và việc thiết lập các trung tâm chỉ huy NATO ở 6 nước đồng minh trước đây là thành viên Liên Xô.
Trước chính biến Ukraine, áp sát biên giới Nga, răn đe quân sự Mátxcơva là tham vọng viển vông của Mỹ và NATO. Tuy nhiên, sau khi ông Viktor Yanukovych rời Ukraine, tình thế thay đổi. Mỹ quyết tâm hậu thuẫn chính quyền Petro Poroshenko với những cam kết tài chính khổng lồ đi kèm cơ hội gia nhập NATO và Liên minh châu Âu.
Thế nhưng, 1 năm qua, cái mà Kiev nhận được là những lô vũ khí phi sát thương thay vì các khoản tài chính cần thiết. Ngược lại, sự hiện diện của NATO về phía Đông gia tăng không ngừng. Thứ trưởng Quốc phòng Nga Anatoly Antonov nói: “NATO đang lợi dụng tình hình ở Ukraine làm bình phong để bỏ qua tất cả nguyên tắc ngoại giao, dùng mưu mẹo và hô hào khẩu hiệu nhằm dồn lực lượng quân sự áp sát biên giới Nga”.
Thời gian 1 năm có thể chưa đủ để đánh giá sự lựa chọn nghiêng về phương Tây của Tổng thống Poroshenko đúng hay sai, nhưng hiển hiện trước mắt là con tàu Ukraine đang lao xuống vực mà không biết tương lai sẽ ra sao: kinh tế suy thoái; người dân mất niềm tin vào chính quyền; sự lệ thuộc chính trị vào Mỹ và châu Âu; các tiểu đoàn tiễu phạt quay lại chống Kiev; Nga hạn chế cấp khí đốt… Báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế hôm 13/3 cho thấy nợ công của Ukraine tới năm 2020 có thể lên tới 103 tỷ USD, tăng gần gấp đôi mức hiện nay là 57,7 tỷ USD. Ukraine trong tương lai gần sẽ trở thành một trong những con nợ lớn nhất trong số quốc gia đang phát triển, chỉ đứng sau Li-băng, Jamaica và các nước nghèo nhất châu Phi.
Tuy cũng gặp khó bởi biến cố Ukraine, nhưng với vị thế của nước lớn cùng thứ vũ khí tối thượng là dầu mỏ và khí đốt, Nga đã, đang và tiếp tục chứng minh cho phương Tây thấy rằng, khuất phục người Nga chưa bao giờ dễ dàng. Ở thế tiến thoái lưỡng nan, kẹp giữa một bên là Nga, một bên là Mỹ và phương Tây, có vẻ như chính quyền của ông Poroshenko đang tự biến Ukraine thành quân tốt trên bàn cờ địa-chính trị của các nước lớn, mà cơ hội phong hậu gần như không tồn tại.
