Thăng trầm của KGB
Ngày 13/3/1954, Ủy ban an ninh quốc gia Liên Xô (KGB) được thành lập, hoạt động rộng cùng mạng lưới điệp viên nằm vùng trong hầu hết các lĩnh vực có thể làm vỏ bọc. Khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, sứ mệnh của KGB chìm vào quên lãng.
Giáo sư Andrei Soldatov, tác giả cuốn The New Nobility: The restoration of Russia’s Security State and the enduring legacy of the KGB (tạm dịch: Sự phục hồi của cơ quan an ninh Nga và di sản vĩnh viễn của KGB), cho rằng, năm 1991, ông Boris Yeltsin, Tổng thống đầu tiên của Nga, quyết định phá vỡ KGB bằng cách chia tổ chức này thành nhiều đơn vị an ninh nhỏ.
Ông Yeltsin thành lập hai cơ quan tình báo riêng biệt: SVR - kiểm soát hoạt động tình báo ở nước ngoài và Cơ quan An ninh quốc gia Liên bang Nga (FSB) - chuyên trách các vấn đề tình báo trong nước. Các quan chức hàng đầu KGB chuyển sang làm việc khác, một số ra nước ngoài. Trong khi đó, FSB mới thành lập, không đủ hấp dẫn để hút nhân tài.
Chỉ đến khi ông Vladimir Putin, cựu sĩ quan KGB, bước lên vũ đài chính trị nước Nga, FSB mới thực sự trở thành cơ quan an ninh quan trọng nhất Liên bang Nga. Tháng 7/2010, khi đó giữ cương vị Thủ tướng, ông Putin chính thức hồi sinh ngành tình báo Nga với những quyết định quan trọng nhằm cải tổ sâu rộng cấu trúc FSB. Theo đó, FSB đặt tại Lubyanka (trụ sở của KGB trước đây), chịu trách nhiệm các hoạt động phản gián, an ninh trong nước, chống khủng bố và do thám. Tất cả các cơ quan thực thi luật pháp và tình báo ở Nga đều hoạt động dưới sự điều hành của FSB.
Từ lý tưởng tới lợi ích quốc gia
Giới tình báo Nga vẫn lưu truyền giai thoại về ước muốn trở thành điệp viên của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Trong một bài văn tiểu học, cậu học trò Putin viết: “Lý tưởng của em là làm điệp viên, cho dù tên gọi này chẳng gợi chút cảm tình nào với mọi người trên thế giới. Xuất phát từ lợi ích quốc gia, lợi ích của nhân dân, em cảm thấy những cống hiến của điệp viên là hết sức to lớn”.
Năm 1970, khi 18 tuổi, Putin hiện thực hóa ước mơ trở thành điệp viên bằng việc theo học khoa Luật - Đại học Leningrad. Theo một số nguồn tin, khoa Luật thời kỳ này thực chất là lò đào tạo nhân tài của KGB. Bản thân ông Putin từng thừa nhận, KGB có ý định tuyển dụng ông trước khi tốt nghiệp đại học năm 1975.
Ảnh chân dung sĩ quan tình báo Vladimir Putin lưu trữ tại KGB. Nguồn: RT Đầu những năm 1980, ông Putin được triệu tập tới Mátxcơva để tham gia chương trình đào tạo những điệp viên tinh nhuệ trước khi đưa sang Đông Đức hoạt động. Năm 1984, đeo quân hàm thiếu tá, ông Putin nhận nhiệm vụ tại Cộng hòa Dân chủ Đức, với danh nghĩa Chủ nhiệm Hội Hữu nghị Xô-Đức (thực chất là cố vấn quân sự của KGB phái đến Stasi - cơ quan tình báo Đông Đức đặt tại thành phố Dresden). Thời kỳ này, thủ đô Berlin là trung tâm chiến tranh gián điệp giữa Đông và Tây.
Thời điểm đó, ông Putin là Tổ trưởng Tổ Tình báo Khoa học Kỹ thuật KGB của trạm Dresden Đông Đức. Với sự hợp tác của Stasi, tổ tình báo này hợp tác với nhiều nhân viên các hãng tên tuổi như IBM, Siemens…, thu được không ít thông tin mật về khoa học kỹ thuật. Ngoài ra, Dresden là thành phố giáp biên giới Tây Đức, việc các nhân viên của Đông và Tây qua lại thường xuyên cũng là ưu thế cho công việc chiêu mộ gián điệp và thu thập tình báo của ông Putin. Nhờ đó, ông Putin nhiều lần được KGB khen thưởng, Stasi trao tặng huân chương.
Năm 1989, bức tường Berlin sụp đổ, khối Varsava giải thể, KGB bắt đầu suy yếu. Năm 1991, ông Putin rời KGB và bắt đầu bước chân vào con đường chính trị.
Sự nghiệp chính trị kỳ lạ
Tháng 6/1991, ông Putin được chỉ định đứng đầu Ủy ban quốc tế trong văn phòng thị trưởng St. Petersburg, với trách nhiệm tăng cường quan hệ quốc tế và đầu tư nước ngoài.
Năm 1996, ông Putin trở thành phó chủ tịch Ban quản lý tài sản tại Kremlin và nhanh chóng được bổ nhiệm làm chủ tịch FSB vào tháng 7/1998.
Vào tháng 8/1999, Tổng thống Nga khi đó là Boris Yeltsin đã chọn Putin làm thủ tướng thay thế cho Sergei Stepashin.
Sau khi ông Yeltsin từ chức năm 1999, ông Putin trở thành tổng thống lâm thời. Trong cuộc bầu cử vào tháng 3/2000, ông đứng đầu trong mười ứng cử viên và trở thành tổng thống thứ hai của Liên bang Nga thời kỳ hậu Xô viết.
Tổng thống Putin được giới truyền thông thời điểm đó ca ngợi vì đã phục hồi sức mạnh của đất nước sau những năm cầm quyền gây hỗn loạn của Yeltsin. Trong tám năm cầm quyền (2000-2008), nền kinh tế đã ra khỏi cơn khủng hoảng với GDP tăng gấp sáu lần.
Do nhiệm kỳ tổng thống bị giới hạn theo luật định, ông Putin không thể tranh cử tiếp nhiệm kỳ thứ 3. Sau thành công của người thân cận ông là Dmitry Medvedev trong cuộc bầu cử Tổng thống Nga năm 2008, ông Putin được Medvedev đề cử vào chiếc ghế Thủ tướng Nga và chính thức nhậm chức vào ngày 8/5/2008.
Ngày 4/3/2012, ông Putin tuyên bố giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống, trở thành vị tổng thống thực hiện nhiệm kỳ 6 năm đầu tiên của nước Nga (từ 2012 đến 2018).
Ngày 19/3, theo kết quả kiểm 99% số phiếu bầu, ông Vladimir Putin đã giành được 76,65% số phiếu ủng hộ trong cuộc bầu cử tổng thống Nga hôm 18/3/2018. Với kết quả này, cựu sĩ quan tình báo Nga sẽ đắc cử nhiệm kỳ thứ tư và trở thành người lãnh đạo nước Nga trong 6 năm tới.
