Phát súng đầu tiên nổ vào tháng 1/2017 tại tỉnh Bokeo. Sẽ thôi trồng chuối và thay bằng các cây khác cho đến khi hết hợp đồng thuê đất tại 18 nông trường. Và sẽ không ký hợp đồng trồng chuối mới nào nữa. Đến tháng tư, làn gió mới lan ra sáu tỉnh khác là Phongsaly, Luang Prabang, Xayaboury, Luang Namtha, Oudomsay, và cả thủ đô Vientiane.
Quyết định lịch sử chỉ được đưa ra sau một nghiên cứu gây kinh ngạc từ Viện Nông-Lâm Quốc gia (NAFI) Lào khiến Quốc hội nước này giục chính phủ phải hành động. Nghiên cứu năm 2016 cho thấy nhiều người đổ bệnh chỉ sau sáu tháng trồng chuối. Nơi ít nhất là 35% tổng số lao động và nơi cao nhất 63%. Làm tại các trại chuối rủi ro đến mức chủ trại chỉ ký hợp đồng với lao động bản địa ba năm vì lo họ có thể chết ở đó.
Để có quả chuối hiền lành trong siêu thị, các siêu nông trường chuối (có nơi cần một giờ ô tô mới đi hết đường xuyên tâm) xài nước, phân bón, và thuốc sâu khổng lồ. Nhiều suối và sông nhánh đổ ra dòng chính Mekong nhiễm hoá chất vốn không thể phân huỷ dù đun sôi.
Ít ai cưỡng được cơn say lợi nhuận. Nông dân cho thuê 1.600 m2 ruộng giá 300-600 USD/năm, tương đương thu từ lúa, mà chẳng phải làm gì. Tại quốc gia có thu nhập đầu người 137 USD/tháng, công nhân trồng chuối còn nhận 120-150 USD/tháng. Dân Thái cũng không muốn lỡ cơ hội. Một trại chuối TQ 432 ha nghễu nghện ở Chiengrai và chính quyền tỉnh đông bắc nước này chưa có ý định dừng.
Năm 2014, TQ thành nhà đầu tư lớn nhất ở Lào với 5,1 tỷ USD trong khi xuất khẩu Lào sang TQ tăng 300% từ 2005 đến 2013 chủ yếu nhờ nông sản trồng bởi các công ty TQ. Ảnh hưởng của TQ tại các tỉnh miền bắc Lào ngày càng rõ. Biển hiệu TQ giăng khắp nơi như tại thủ phủ Muang Xay hay Huay Xai của tỉnh Oudomxay hay Bokeo. Tại các nơi khác như Đặc khu Kinh tế Tam Giác Vàng rộng 101 km2 với vốn đầu tư lên đến 2,25 tỷ USD vào năm 2020 ở vương quốc chuối Bokeo, một sòng bạc được thuê đất 99 năm chỉ dùng tiếng Trung.
Xem ra, chính quyền cấm cho thuê đất trồng chuối nhưng ai dám chắc nông dân không lén lút cho thuê ruộng. Và xem ra, chuyện không chỉ ở trại chuối, ở Lào. Sức nóng TQ đang phả hầm hập sang các láng giềng.
