Ngày càng có nhiều đội bóng ở Premiership sử sụng sơ đồ chiến thuật 4-5-1. Với nhiều người, đây là sơ đồ tiêu cực và tẻ nhạt. Nhưng sự thực không phải như vậy. Đây sẽ là chiến thuật tất yếu thay thế sơ đồ 4-4-2 truyền thống.
Là sơ đồ thực dụng
Trước hết, 4-5-1 là chiến thuật rất thực dụng. Nó hoàn toàn có thể thay đổi linh hoạt tuỳ theo thế trận và chủ ý của HLV. Bí quyết chủ đạo là : phòng thủ để không bị thủng lưới, sau đó chuyển sang tấn công để giành thắng lợi.
Điểm khác biệt của sơ đồ này là loại bỏ 1 tiền đạo, thay bằng 1 tiền vệ tự do. Cầu thủ này có nhiệm vụ kiến thiết bóng cho tiền đạo cắm, trực tiếp xông lên ghi bàn, hoặc ngăn chặn từ xa các phương án tấn công của đối phương. Đó là 1 "tiền đạo ảo", đồng thời cũng là "chốt chặn" từ xa. Sơ đồ vận hành linh hoạt với 2 trung vệ không dâng quá cao, các hậu vệ biên phối hợp tấn công với tiền vệ cánh, đồng thời tiền vệ tự do đóng vai trò cầu nối với tuyến trên. Do đó đội bóng sẽ có 5 hoặc 6 cầu thủ tham gia tấn công.
Phương án này đặc biệt hữu dụng đối với các đội bóng nhỏ khi đối đầu với đội mạnh hơn. Một kết quả hoà là đích mà họ hướng đến. Điển hình là cách chơi của Bolton mấy năm trước và Crystal Palace ở mùa này. CLB Charlton từ khi chuyển sang 4-5-1 cũng đã chơi rất ấn tượng với thành tích : thắng 9, hoà 4, thua 5 trong 18 trận gần đây.
Thực tiễn đã kiểm chứng
 |
| Didier Drogba xuất sắc trong sơ đồ 4-5-1 dưới màu áo Chelsea |
Các đội bóng hàng đầu của Premiership cũng bắt đầu sử dụng lối chơi này. Hiệu quả nhất là Chelsea. Với Didier Drogba hoặc Eidur Gudjohnsen phía trên, Arjen Robben và Damian Duff ở 2 cánh, Frank Lampard chơi nhô cao, Chelsea đã có hàng loạt bàn thắng, vô số đường kiến tạo đẹp mắt, và hầu như luôn kết thúc trận đấu với 3 điểm tối đa.
Kể từ khi mất Ruud van Nistelrooy do chấn thương, Manchester United đã chuyển hẳn sang chơi 4-5-1 để thích nghi với đấu trường Châu Âu khắc nghiệt. Tương tự với đội hình này, Arsenal cũng thể hiện lối chơi sinh động và hiệu quả khi có Ljungberg, Vieira, Edu, Pires, Bergkamp và Henry.
Cổ động viên thường chỉ trích sơ đồ 4-5-1 mỗi khi đội nhà thua trận. Nhưng nên nhớ, với chiến thuật này, José Mourinho đã đưa Porto đoạt cú ăn ba mùa bóng năm ngoái. Năm 2003 họ cũng giành cúp UEFA. Mùa này, Mourinho đang cùng Chelsea ngự ở ngôi đầu Premiership, vô địch League Cup và đã vào đến tứ kết Champions League.
Còn nhớ ở EURO 2004, nhiều đội tuyển đã sử dụng sơ đồ 4-5-1 hoặc 4-3-3 (một biến thể của 4-5-1) để giành chiến thắng. Điển hình là cuộc rượt đuổi tỷ số trong trận Bồ Đào Nha thắng ĐT Anh bằng loạt đấu luân lưu 11m sau khi hoà 2-2 trong 120 phút thi đấu tại vòng tứ kết. Hy Lạp cũng giành chức vô địch thuyết phục với lối chơi chặt chẽ và thực dụng.
Tóm lại sơ đồ 4-5-1 với tính thực dụng, hiệu quả và linh hoạt sẽ ngày càng trở nên phổ biến. Đó chính là xu thế tất yếu trong sự phát triển chiến thuật của bóng đá ngày nay.
