Góc nhìn toàn diện về đạo Mẫu
Dự án phim “Mẹ Việt- Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt” là dự án phim tư liệu do Công ty Văn hóa Nhật Nguyệt triển khai về tín ngưỡng bản địa đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa Phi vật thể của nhân loại.
Seri phim 108 tập được sản xuất theo năm phần với năm chủ đề riêng, có tính chất kết nối và không tách rời nhau. Nếu phần một tập trung nói về nguồn gốc, quá trình phát triển tín ngưỡng; phần hai bàn đến vai trò của tứ phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu tam, tứ phủ; thì phần ba đi sâu giới thiệu các nghi thức, giá trị đặc sắc của tín ngưỡng. Trong khi đó, phần bốn hệ thống hóa các vị thánh trong tín ngưỡng, những người thực hành tín ngưỡng, hát văn, hầu dâng, làm trang phục, đồ lễ, đồ mã...; phần năm bàn về vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của tín ngưỡng thờ Mẫu trong xã hội đương đại.
Tái hiện một giá hầu trên sân khấu trong buổi giới thiệu dự án phim “Mẹ Việt”. Bà Đàm Lan, chủ nhiệm dự án cho biết: các thước phim sẽ được thực hiện ở nhiều đền, phủ ở khắp cả nước và sẽ lên sóng với đầy đủ thông tin về quá trình hình thành, phát triển của Tín ngưỡng, thông tin về tất cả các vị thánh được chuyển tải một cách rõ nét từ địa điểm thờ, tích truyện, thần tích, cách hành lễ…
Phim sẽ đi vào khai thác những yếu tố về mặt duy mĩ và duy tâm. Mỗi tập phim dài khoảng 12 – 15 phút, được thực hiện bằng nhiều cách thức khác nhau, khi là dạng kể chuyện của nhân vật, khi là cách thức thực hiện một giá chầu, có tập thì phục dựng lại hình ảnh thực hành Tín ngưỡng xưa…
Nói về quá trình thực hiện dự án, bà Đàm Lan cho biết, đây là dự án phi lợi nhuận, thực hiện vì cộng đồng và hoàn toàn bằng nguồn vốn xã hội hoá. Cái khó của êkip là ngoài việc phải sắp xếp lịch trình di chuyển dày đặc khắp các tỉnh, thành phố để sưu tầm tư liệu thực hiện phim, thì hiện tại cũng không có một hệ thống tài liệu nào đầy đủ về tín ngưỡng thờ Mẫu.
Do đó, nhóm dự án phải nghiên cứu, chắt lọc dựa trên sự tư vấn của những nhà nghiên cứu, sự trợ duyên của những người thực hành tín ngưỡng tại các đền, phủ hay những người giữ thần phả, văn bản cổ...
Đoàn làm phim đã mời được những chuyên gia hiểu biết về văn hóa truyền thống để làm cố vấn cho phim như Đại lão Hòa Thượng Thích Trí Tịnh- Phó Pháp chủ Hội đồng chứng minh giáo hội Phật Giáo Việt Nam, Giáo sư sử học Lê Văn Lan, Th.sĩ Trần Quang Dũng – Phó chủ tịch hội Di Sản Thăng Long, ngoài ra còn có các nhà nghiên cứu và những thanh đồng lớp lớn có kiến thức và am hiểu sâu về tín ngưỡng…
Bà Đàm Lan, Công ty Văn hóa Nhật Nguyệt, chủ nhiệm dự án. Nỗ lực ngăn chặn “biến tướng”
Theo Đồng đền Lưu Ngọc Đức, Tín ngưỡng thờ Mẫu là tín ngưỡng bản địa đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân Việt. Hiếm có một tín ngưỡng nào trường tồn lâu đến vậy dù quá khứ cũng có những lúc sóng gió, cấm đoán. Việc làm bộ phim về tín ngưỡng này để những người đã, đang và sẽ thực hành tín ngưỡng có cơ hội hiểu đúng và đủ hơn.
Đại lão Hòa Thượng Thích Trí Tịnh cũng nhìn nhận: “Đạo hưng hay vong là do con người vì thế muốn phục hưng Tín ngưỡng những ông Đồng, bà Cốt phải học và hiểu được lịch sử của Mẫu, hiểu được chủ trương của Mẫu rồi hiểu được cách thờ cúng, thực hành, học tập noi gương Mẫu xong rồi mới được thờ phụng Mẫu”.
“Dự án này không còn nằm trong quy mô của một dự án mà phải gọi nó là công trình khoa học vì lượng thông tin chuyển tải của seri phim này rất lớn: không những dọc theo chiều dài lịch sử của dân tộc, dọc theo chiều dài của đất nước mà còn cả chiều sâu phản ánh tâm tư, tình cảm, văn hóa, lối sống của dân tộc Việt. Dự án phim “Mẹ Việt” sẽ cho chúng ta rất nhiều những khám phá bất ngờ về giá trị của Tín ngưỡng nội đạo”- Giáo sư Lê Văn Lan nhấn mạnh thêm.
Đoàn làm phim mới đi được gần 1/3 chặng đường. "Seri phim Mẹ Việt không hi vọng có thể giải quyết được những vấn đề bất cập của Tín ngưỡng thờ Mẫu hiện nay cũng như trong tương lai. Nhưng seri phim sẽ cung cấp cho cộng đồng những thông tin cơ bản nhất, những giá trị văn hóa, tinh thần đặc sắc và to lớn nhất mà Tín ngưỡng thờ Mẫu mang lại cho người dân Việt Nam. Bên cạnh đó, seri phim cũng sẽ giới thiệu những cái hay, cái đẹp của một Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại đến với bạn bè quốc tế", bà Đàm Lan nói về mục tiêu lâu dài mà dự án hướng đến.
Bên cạnh seri phim “Mẹ Việt”, dự án còn thường xuyên mang đến những chương trình bên lề như tọa đàm, triển lãm, biểu diễn nhằm giới thiệu những nét tinh hoa của tín ngưỡng thờ Mẫu tới cộng đồng. Sau ba chương trình được tổ chức trong năm 2018 khẳng định giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu với đời sống người Việt, lý giải tại sao việc thực hành tín ngưỡng được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, mới đây nhất, cuối tháng 1- 2019, dự án tiếp tục "trình làng" chương trình "Cầm ca chúc thánh - Tinh hoa hội tụ".
Đây là chương trình chuyên biệt đầu tiên giới thiệu về hát văn, loại hình âm nhạc dành riêng cho không gian tâm linh, có sự tham gia của các nhà nghiên cứu văn hóa, âm nhạc và cả những nghệ nhân bậc thầy của làng hát văn. Đây cũng là sự kiện mở màn cho chuỗi chương trình trong khuôn khổ dự án giới thiệu về những giá trị cụ thể mà tín ngưỡng thờ Mẫu tam, tứ phủ đóng góp cho văn hóa dân tộc.
Dự án sẽ mang đến một góc nhìn toàn diện về tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Bước sang năm thứ ba của hành trình, sau nhiều chuyến điền dã khắp các vùng miền, gặp gỡ nhiều chuyên gia nghiên cứu văn hóa, hơn 20 tập phim đầu tiên của Dự án "Mẹ Việt - Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt" đã hoàn thành, bước đầu mang đến cho công chúng cái nhìn tương đối tổng thể, cơ bản về giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam - di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Dự kiến phim sẽ lên sóng trong năm 2019 trên nền tảng số và phối hợp với một số kênh truyền hình trong nước.
