Hội chứng sính kỷ lục thế giới

Dù không đăng ký kỷ lục nhưng Yên Bái vẫn muốn đưa màn đại xòe vào lễ khai mạc văn hóa du lịch Mường Lò
Dù không đăng ký kỷ lục nhưng Yên Bái vẫn muốn đưa màn đại xòe vào lễ khai mạc văn hóa du lịch Mường Lò
Sự kiện Yên Bái định đăng ký màn đại xòe là kỷ lục thế giới không phải chuyện lạ nước ta. Nhiều địa phương từng lấy cớ quảng bá di sản để tạo ra các kỷ lục-hội chứng cần cẩn trọng.

BỆNH KỶ LỤC

Yên Bái mở lễ hội văn hóa du lịch Mường Lò vào 20/9, định đăng ký màn đại xòe 5 nghìn người là kỷ lục thế giới như điểm nhấn của chương trình khai mạc. Tuy nhiên ngay sau đó, địa phương thông báo dừng đăng ký kỷ lục Guinness do cân nhắc một số điều kiện của tổ chức kỷ lục thế giới. Một chuyên gia nghiên cứu văn hóa khẳng định hành động tạo kỷ lục đó là sai lầm.

Xòe Thái trong đó có xòe vòng là múa tập thể, tuy nhiên hồ sơ đề nghị vinh danh di sản thế giới cho nghệ thuật này nhấn mạnh tới tính nghệ thuật, sự gắn bó của cộng đồng nho nhỏ chứ không phải sự khuếch trương. Giá trị của Xòe Thái được phát huy trong mỗi gia đình, cộng đồng thôn xóm vào các dịp vui sinh hoạt cộng đồng, lễ tết, nghi lễ.

Bộ VHTTDL ngay sau đó cũng có công văn nhắc nhở BTC cẩn trọng, bởi hồ sơ Nghệ thuật Xòe Thái đã đệ trình UNESCO chờ công nhận Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại. Việc xác lập kỷ lục có thể vi phạm các khuyến cáo của UNESCO. UNESCO luôn lưu ý các quốc gia sở hữu di sản văn hóa phi vật thể phải thận trọng tìm giải pháp bảo vệ, phát huy giá trị di sản. Tinh thần của Công ước 2003 về bảo vệ văn hóa phi vật thể luôn nhấn mạnh việc lấy cộng đồng làm trung tâm, phải gắn di sản với lợi ích cộng đồng, cẩn trọng tác động của làm du lịch tới di sản.

Không riêng chuyện Xòe Thái, quan họ Bắc Ninh cũng từng huy động 3 nghìn người hát quan họ tại Hội Lim. Nghệ thuật hát giao duyên vốn phù hợp với nhóm nhỏ trình diễn trở thành phong trào tức cười, vô nghĩa. Việc xác lập kỷ lục này khi ấy cũng được cắt nghĩa bằng lí do quảng bá cho di sản mới được UNESCO vinh danh.

“Phải thừa nhận hiện tượng sính kỷ lục ở nhiều lĩnh vực, từ bánh khủng nay tới việc đăng ký hàng nghìn người trình diễn di sản khủng để tạo nên kỷ lục Guinness. Những điều đó là việc làm phản cảm”, PGS.TS Đỗ Văn Trụ, Phó Chủ tịch thường trực, Tổng Thư ký Hội Di sản văn hóa nói.

PGS. TS Nguyễn Văn Huy, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát huy Giá trị di sản nói: “Chúng ta đấu tranh rất nhiều để bỏ việc dâng bánh chưng khổng lồ, bát miến lên đền Hùng. Sau đó là câu chuyện ba nghìn người hát quan họ, làm sai lệch nghệ thuật quan họ. Cách quảng bá như thế thiếu chuyên nghiệp, không hiểu bản chất của nghệ thuật và di sản. Đó là những bài học lớn cho văn hóa phi vật thể mà ngành văn hóa dường như không rút kinh nghiệm. Có lẽ vì thế nhiều địa phương vẫn lặp lại sai lầm”.

KHÔNG CHẠY THEO KỶ LỤC VÔ NGHĨA

Yên Bái là một trong số các tỉnh cùng đệ trình hồ sơ Nghệ thuật Xòe Thái là di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại. Lễ hội văn hóa du lịch Mường Lò cũng hướng tới thu hút du khách. Dịp này đông đảo du khách đổ về Mù Cang Chải khám phá ruộng bậc thang-danh thắng quốc gia. Lãnh đạo Yên Bái muốn tranh thủ cơ hội vừa quảng bá di sản, vừa hút khách trong nước và quốc tế. Năm trước tỉnh này cũng thu hút hàng nghìn người tham gia màn đại xòe, chỉ có điều năm nay mới có ý tưởng đăng ký kỷ lục thế giới.

“Kỷ lục thế này thực sự chỉ là lối tuyên truyền đơn thuần thôi. Kiểu làm kỷ lục không đi đúng tôn chỉ mục đích bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể. Tạo ra kỷ lục di sản như thế chưa chắc khuyến khích du lịch phát triển. Khách quốc tế đến Việt Nam để phát hiện giá trị đích thực, chứ không phải ở cách tổ chức hào nhoáng với hàng nghìn người tham gia. Du lịch là hành trình đi tìm giá trị sâu sắc hơn, hiểu được hơn nền văn hóa của mỗi dân tộc. Tôi tin khách quốc tế không ủng hộ việc chạy theo kỷ lục di sản”, PGS.TS Nguyễn Văn Huy nêu.

Ông cảnh báo cách truyền thông về các loại kỷ lục dễ hướng thế hệ người trẻ Việt Nam vào những định hướng giả tạo. “Đi đâu cũng thấy kỷ lục, những kỷ lục ấy gần như không mang lại giá trị tốt đẹp cho xã hội. Tôi nghĩ cần phải tỉnh táo, không nên chạy theo kỷ lục vô nghĩa”, PGS Huy nói.

“Du lịch nên khai thác dựa trên cơ sở giá trị di sản chứ không nên chạy theo các kỷ lục Guinness. Khai thác giá trị di sản cần gắn liền giá trị địa phương, năng động tiếp cận khách bằng các sản phẩm du lịch hấp dẫn, đầu tư cơ sở hạ tầng chất lượng. Nếu khách tới không thấy những chuyển biến trong sản phẩm, dịch vụ hoặc không thu nhận được giá trị văn hóa chắc chắn họ không tới nữa”.   

PGS.TS. ĐỖ Văn Trụ 

MỚI - NÓNG