LÊN ĐỜI XOAN CỔ
Hát xoan từ khi có tên trong danh sách di sản cần bảo vệ khẩn cấp thì được chú ý hơn hẳn, nay sau sáu năm ấp ủ chính thức trở thành sản phẩm du lịch định kỳ với tên “Hát xoan làng cổ”. Trung tâm Xúc tiến Du lịch tỉnh Phú Thọ kết hợp CLB Du lịch Thủ đô xây dựng tour quảng bá hát xoan định kỳ, vào 14-16 h hằng ngày tại đình Hùng Lô, từ 14-16h thứ bảy, chủ nhật hằng tuần tại miếu Lãi Lèn.
Thuận lợi lớn nhất để lan tỏa hát xoan-Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại-chính là việc ký kết mở tour du lịch hằng ngày Hà Nội-Phú Thọ. Khách tham quan đền Hùng, bảo tàng Hùng Vương, qua làng cổ Hùng Lô, miếu Lãi Lèn tìm hiểu cảnh quan thiên nhiên, giá trị văn hóa lịch sử trước khi trở về Hà Nội.
Đến đình Hùng Lô, du khách dễ dàng tìm lại không gian làng quê Bắc bộ xưa. Không gian này mới thật phù hợp để nghe hát xoan theo lối cổ. Bà Nguyễn Thị Lịch, trùm phường xoan An Thái trang điểm kỹ càng, vận trang phục của trùm phường và cầm trống. Nhóm nghệ nhân gần chục cụ ông cụ bà đứng thành hai hàng trước cửa đình, dâng hương xin phép xong mới bắt đầu trình diễn. Phong thái tự nhiên, gương mặt tươi sáng, bà trùm Lịch trước mỗi tiết mục đều giới thiệu sơ bộ về di sản này với ba chặng hát gồm hát thờ, quả cách và bỏ bộ.
Sau chặng hát nhập tịch mời vua đến đoạn hát quả cách, bà Lịch miệng nói tay múa minh họa theo câu hát để khách thêm hiểu ý nghĩa mỗi cử chỉ chân đưa tay múa. Ở chặng hát quả cách, được nửa bài Hát ru - Mời rượu nghệ nhân bưng bầu rượu rót từng chén rồi đi xuống mời khách. Trước đó bà trùm khéo nói “ai được chén rượu này trường sinh bất lão”, khách được mời phấn khởi dốc cạn chén hạt mít. Không chỉ trình diễn, nghệ nhân chủ động lôi kéo khách tham gia hát Mó cá. Cả đoàn được mời ra sân đình để xem các nữ nghệ nhân “quăng lưới bắt cá”-tượng trưng cho bắt chàng trai. Nghệ nhân Lịch khoe, phường xoan An Thái mấy năm nay diễn thường xuyên phục vụ khách quốc tế, khách phản hồi tốt.
“Phải hiểu về hát xoan mới thấy hay”, nghệ nhân Kim Hằng, phường xoan Kim Đái nói. Miếu Lãi Lèn - nơi phát tích hát xoan cũng - là nơi biểu diễn hát xoan phục vụ du khách. Di sản được vinh danh, không gian miếu được mở rộng hơn, có thêm gian trưng bày về nghệ thuật hát xoan, thêm góc chợ quê ngay sát cổng giới thiệu nông sản địa phương. Khách được xem, được nghe lại được gói mang về.
ĐỪNG ĐỂ CHO VUI
Tour trong ngày Hà Nội - Phú Thọ theo đánh giá của ông Tạ Hữu Chiến, giám đốc một công ty lữ hành là “sáng kiến, bước đột phá cho các tỉnh lân cận học tập”. Ông cũng cho rằng tour này thời gian đầu có thể vắng khách, vì thế cần sự hỗ trợ của địa phương. “Ban đầu chưa đông khách nhưng sẽ tạo thành cung đường, thói quen kéo du khách từ Hà Nội đến Phú Thọ và kéo gần các tỉnh khác lại với Hà Nội”, ông Chiến nói. Tuy nhiên giá thành 790 nghìn đồng/người theo ông Chiến nên cân đối lại, giảm giá để hút khách hơn.
Ông Hà Kế San, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ đánh giá cao sáng kiến của Sở VHTTDL tỉnh ký kết với các công ty lữ hành để đưa hát xoan làng cổ thành sản phẩm du lịch hút khách. Đây cũng là ước mơ ấp ủ lâu nay thành sự thật, là động lực cho những người đang bảo tồn và phát huy di sản. “Tôi rất mừng nhưng kèm mấy nỗi lo. Chúng ta liên kết với nhau rất vui nhưng di sản và giá trị đặc sắc được thế giới ghi nhận có thành sản phẩm du lịch hấp dẫn không là câu chuyện khác, làm không khéo khách tới xem xong về bảo tưởng thế nào chứ hoá ra chẳng có gì, là chết”, ông Hà Kế San nói.
Lãnh đạo tỉnh đề nghị Sở lựa từng đối tượng khách mà chọn bài ở từng chặng hát cho phù hợp; hướng dẫn viên trên đường di chuyển cũng phải chuẩn bị tâm lý cho khách để tìm hiểu về di sản. Ông cũng lưu ý, học sinh và nghệ nhân hát xoan có đặc thù riêng, nhất là nông dân có cuộc sống mưu sinh riêng vì thế nếu đưa thành giờ diễn cố định hằng ngày cần cẩn thận, không được làm nhỡ việc của bên lữ hành. “Nếu các vị không làm được những điều này, thì cuộc ký kết chỉ mang tính ký cho vui thôi”, ông Hà Kế San nói.
“Chúng tôi cam kết cùng cộng đồng và doanh nghiệp thúc đẩy sản phẩm du lịch này. Cơ quản quản lý nhà nước tạo điều kiện về môi trường, không gian văn hóa và các vấn đề liên quan. Hy vọng các nghệ nhân, trùm phường, trưởng phường tiếp tục truyền dạy, nâng cao kỹ thuật thực hành trình diễn cho du khách thưởng thức hát xoan”, ông Nguyễn Đắc Thủy, Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Phú Thọ nói.
Bà Phùng Thị Hoa Lê, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Du lịch Phú Thọ cho biết thêm: Tour quảng bá di sản hát xoan hướng tới khách hành hương ngoài ra cũng phù hợp với khách quốc tế đến từ châu Á, châu Âu. “Bên cạnh xúc tiến loại hình nghệ thuật này, ngành cũng có kế hoạch tu bổ, tôn tạo các di tích có liên quan tới hát xoan”, bà Lê nói.
Tour du lịch trong ngày Hà Nội- Phú Thọ gồm: Dâng hương tại Đền Hùng, đền thờ Quốc tổ Lạc Long Quân, thăm Bảo tàng Hùng Vương, về miếu Lãi Lèn tìm hiểu di sản hát xoan, về làng cổ Hùng Lô tham quan ngôi đình cổ có giá trị kiến trúc từ thời hậu Lê, tham quan các ngôi nhà cổ 200 năm tuổi, trải nghiệm quy trình làm bánh chưng bánh giầy, làm mì, bánh đa và tham quan góc chợ quê.
Hát xoan từ khi có tên trong danh sách di sản cần bảo vệ khẩn cấp được chú ý hơn hẳn, sau 6 năm ấp ủ chính thức trở thành sản phẩm du lịch định kỳ với tên “Hát xoan làng cổ”. Trung tâm Xúc tiến Du lịch tỉnh Phú Thọ kết hợp CLB Du lịch Thủ đô xây dựng tour quảng bá hát xoan định kỳ, vào 14-16h hằng ngày tại đình Hùng Lô, từ 14-16h thứ bảy, chủ nhật hằng tuần tại miếu Lãi Lèn.
