Những câu chuyện mà Vũ Danh Tuấn dịch đều giản dị và cảm động, từng bước thổi những cảm xúc ngọt ngào, yêu thương vào trái tim con trẻ, níu các em đến gần hơn với thế giới của sách và sự đọc.
Gieo “rắc rối” đến các gia đình
Nếu chỉ nghe về Vũ Danh Tuấn như một “dịch giả dịch sách thiếu nhi” thì cũng chẳng có gì ấn tượng. Nhưng phải vào facebook của Tuấn, mới giật mình tự hỏi sao một anh chàng suốt ngày chỉ nói chuyện chó, mèo, lợn, ngựa… mà trang cá nhân lại rôm rả đến thế.
Phần lớn những cuộc chuyện trò ở đó là những lời “than vãn”, “buộc tội”.
Một phụ huynh “kêu ca”: “Báo cáo anh là bạn nhà e đọc quyển Bobby đi hoang trong 32h. Thật k thể tin từ 1 bạn đọc 1 tháng hết 1 quyển dày tương đương mà thành như thế này. Thế hóa ra tiêu của mẹ 100k trong có 1,5 ngày. Cứ đà này chắc là 1 tháng hết 680k (ban đầu dự định là 6 tháng cơ). Tốn tiền quá! Chết thật!”.
Một ông bố khác hoang mang cho biết, trước đây con rất sợ chó mèo, hễ chúng đến gần là “chạy mất dép” thế mà đọc xong mấy cuốn sách của “chú Tuấn” thì bỗng dưng quay sang ôm ấp, vuốt ve suốt ngày. Lại còn đòi nuôi thêm sóc, cáo, gấu, ngựa… với dự định biến ngôi nhà thành vườn thú mini.
Một chị người Việt đang sống ở nước ngoài thì kể lể, câu chuyện về chú chó Lassie mà “chú Tuấn” dịch đã mang lại rắc rối cho gia đình họ, khi con gái họ nằng nặc đòi… đổi tên con chó đang nuôi thành Lassie, một điều vô cùng khó khăn vì đổi tên chó ở nước ngoài rất phức tạp, phải làm lại toàn bộ giấy tờ.
Hay một cô khác thì kể tội con mình đã gào khóc thảm thiết thế nào khi biết tin “chú Tuấn” về Thanh Hóa họp fan mà không chịu về Hải Dương gặp mặt các cháu...
Những cuốn sách về thế giới loài vật do nhóm Kẹp Hạt Dẻ dịch đã âm thầm kéo độc giả nhí đến gần hơn với sở thích đọc. Không chỉ với trẻ em, những cuốn sách của Tuấn còn mang lại những “hậu quả” khôn lường cho đám người lớn. Một bạn nữ sau khi đọc xong truyện “Lad- phẩm giá của một con chó” bỗng chất chứa đầy tâm sự: “Mình chỉ mong muốn nếu phải ra đi, hãy cho mình được ra đi theo kiểu của Lad. Ra đi lặng lẽ không kịp cảm nhận gì…” Hay một người khác thì trăn trở: “Càng đọc về thế giới động vật và càng trải đời về con người mình lại thấy day dứt: "Ai cho tôi làm vật?” - thay cho câu nói của anh Chí năm xưa "ai cho tôi làm người?"…
Đại loại, sau khi đọc sách là đầy những cảm xúc, dù chỉ loanh quanh chuyện chó mèo. Vũ Danh Tuấn bỗng chốc trở thành một thủ phạm gây bất đồng cho các gia đình.
Tự chơi, tự làm, tự bán
Quá băn khoăn, tò mò trước những dòng chia sẻ của độc giả trên facebook của Tuấn, tôi bèn tìm sách của anh để đọc.
Chỉ trong vòng 18 tháng, kể từ khi bắt đầu bước vào “lãnh địa” dịch thuật sách cho thiếu nhi, Vũ Danh Tuấn đã xuất bản được 20 đầu sách thiếu nhi với số lượng hơn 103 nghìn bản in, chỉ chuyên dòng sách về thế giới động vật. Những cuốn sách được sắp xếp theo bộ với chủ ý của người biên tập, trong đó có những cuốn nhẹ nhàng viết về các con vật dễ thương, hiền lành hợp với bé gái, có cuốn kể về loài vật dũng mãnh, hoang dã hợp với sở thích bé trai. Đó là Lad - chú chó thông minh và dũng cảm, Thor - vua gấu rừng xanh hùng mạnh và vị tha, Làn Khói - con ngựa kiên cường và trung thành, hay mèo Mặt Nhọ - tinh nghịch và đáng yêu…
Với lối dịch giản dị, trong sáng, Vũ Danh Tuấn đã giúp nhiều người “làm lành” với văn học dịch Việt Nam và đưa trẻ em đến gần hơn với sở thích đọc.
Hỏi lý do vì sao chọn một ngách hẹp như thế để đi, dòng sách ngoại văn chuyên về thế giới động vật, Tuấn chỉ cười bảo: "Có một chân lý là giữa trẻ em và động vật luôn tồn tại một tình bạn thân thiết, vô điều kiện. Mình cũng từng có tuổi thơ, yêu quý động vật và cố nhiên là thích mê mệt dòng sách này. Bởi thế, mình thích thì mình cứ làm thôi".
Dịch sách với Vũ Danh Tuấn không có gì khó khi anh vốn xuất thân là dân chuyên ngữ, tuy nhiên, theo anh, làm sách cho trẻ phải chú ý ngôn ngữ, cách hành văn. Rất nhiều chi tiết, tình huống truyện có ý nghĩa với trẻ nhưng phải được diễn tả một cách gần gũi, nhẹ nhàng, cuốn hút chứ không phải kiểu giáo dục khô cứng. Cái trong trẻo, tự nhiên luôn là điều mà anh hướng tới khi lựa chọn tác phẩm chuyển ngữ.
“Có lần, tôi gặp một câu thành ngữ của nước ngoài, dịch ra là Đừng nghĩ đến chuyện dạy dỗ một con chó già, nếu dịch đúng như thế thì người Việt rất khó hiểu, nên tôi quyết định thay thế bằng câu thành ngữ Việt Nam tương đương như Tre già khó uốn. Rồi để diễn tả tiếng của con cú thì phải là “cú rúc” chứ không phải “cú kêu”. Qua tìm hiểu đám trẻ, tôi cũng biết trẻ em thích gọi Con chó hơn là Chú chó, bởi nó tạo cảm giác gần gũi, thân thiện”- Tuấn kể.
 |
Vũ Danh Tuấn bên mộ chú chó Lad nổi tiếng.
Năm 2015, Tuấn cùng những người bạn lập nên Tủ sách Kẹp Hạt Dẻ. Ở đó, như một thư viện thu nhỏ, có hàng nghìn cuốn sách tiếng Anh dành cho trẻ em được cho thuê, mượn với giá rẻ. Hầu hết sách đều do Tuấn và những người bạn của mình sưu tầm hoặc mua được từ những chuyến đi nước ngoài.
Bước ngoặt mới bắt đầu từ cuối năm 2015, trong một lần hứng chí, Tuấn “dịch chơi” 2 cuốn “Lad - câu chuyện về phẩm giá của một con chó” (tác giả A.P.Tơ-hăn) và “Vua Gấu Xám - Chuyện lãng mạn nơi hoang dã” (J.O.Cơ-út). Hai cuốn sách kinh điển của văn học thiếu nhi Mỹ lần đầu được chuyển ngữ ở Việt Nam đã ngay lập tức lôi cuốn người đọc và trở thành một “hiện tượng” phát hành với hơn 40 nghìn bản được bán hết qua facebook cá nhân dịch giả.
Sau thành công đó, Tủ sách Kẹp Hạt Dẻ chuyển hướng, trở thành cầu nối đưa những cuốn sách dịch hay ho về thế giới loài vật đến cho độc giả nhí. Không chỉ lan tỏa niềm đam mê đọc sách đến các độc giả nhí, Tuấn còn lôi kéo, dẫn dụ được những người bạn của mình vào cuộc chơi này. Chị Đặng Việt Vân Hà – Trưởng đại diện của một công ty Phần Lan, vì mê dịch thuật và những cuốn sách của Tuấn nên đã quyết định xin nghỉ việc 2 tháng để tập trung toàn bộ sức lực dịch cuốn “Lad 2- Những chuyện chưa kể về Lad”. Còn dịch giả Nguyễn Thu Thủy, sau khi đọc xong cuốn “Mèo mặt nhọ” đã tự nhận mình là fan hâm mộ nên đặt vấn đề muốn cộng tác cùng, để rồi cuốn “CHIPS - Chuyện phiêu lưu của quái cẩu Gỗ” ra đời, khiến bao bạn đọc nhỏ thích thú.
Các cuốn sách nhóm Kẹp Hạt Dẻ chọn dịch đều được mua bản quyền chính thức, và một trong các tiêu chí quan trọng là các danh tác đã có tuổi đời lâu năm với sức sống mãnh liệt đã được thời gian kiểm chứng, đã đoạt giải thưởng và nằm trong tủ sách kinh điển của nhiều gia đình trên thế giới.
Thông điệp của nhóm được gói gọn trong slogan: “Sách cho trẻ, hạt dẻ cho sóc” bởi theo họ, trẻ em cũng giống những chú sóc tinh nghịch, thông minh, những cuốn sách chính là hạt dẻ, bên trong lớp vỏ cứng là phần nhân tinh túy tựa tinh hoa trí tuệ của con người. Sau một thời gian, trẻ sẽ “kẹp” vỡ lớp vỏ cứng bằng những cuốn sách thì sẽ phát lộ được lớp kiến thức phong phú bên trong.
“Người lớn thi thoảng còn hay “diễn” chư trẻ con thì thật lắm! Cái gì không thích là biết ngay. Sách mà dở thì được được vài trang là ngáp khỏi cần che miệng luôn. Vậy nên, sau một thời gian lắng nghe phản hồi từ độc giả, tôi tin mình và các cộng sự đang đi đúng hướng”- Vũ Danh Tuấn tự tin chia sẻ.
Nhiều người ngạc nhiên khi thấy anh chàng dịch giả tay ngang này chỉ liên kết xuất bản rồi tự bán sách trên facebook cá nhân và trang web của nhóm Kẹp Hạt Dẻ, mà không cần cậy nhờ bất cứ nhà sách nào.
Họ bảo Tuấn ngông, chảnh nhưng với anh, đó là một trong những nỗ lực của nhóm nhằm ngăn chặn sách lậu, sách nhái, sách kém chất lượng. Hơn nữa, việc chủ động với “con đẻ” của mình cũng mang lại nhiều cái lợi. Có những cuốn sách, dịch mãi không ưng, anh sẵn sàng “om” hàng năm trời, sao cho ưng ý mới thực hiện, mà không phụ thuộc bất cứ giới hạn thời gian hay ràng buộc nào. Trước mỗi lần tái bản, anh luôn lắng nghe thật kỹ phản hồi của độc giả, đôi khi chỉ một từ không ưng ý, anh cũng sửa lại kỹ lưỡng.
Chỉ trong vòng 18 tháng, kể từ khi bắt đầu bước vào “lãnh địa” dịch thuật sách cho thiếu nhi, Vũ Danh Tuấn đã xuất bản được 20 đầu sách thiếu nhi với số lượng hơn 103 nghìn bản in, chỉ chuyên dòng sách về thế giới động vật.
Mê xê dịch
Vũ Danh Tuấn sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, trong một gia đình giáo viên, bố là tiến sĩ toán học. Anh lần lượt tốt nghiệp Cử nhân kinh tế (Đại học Ngoại thương), Cử nhân Luật (Đại học Luật Hà Nội), Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh (United Business Institutes - Brussels).
Từng đảm nhận công việc đối ngoại của Bộ Văn hóa nhưng vì đam mê xê dịch, mê những chuyến đi, những vùng đất nên Tuấn quyết định bỏ việc về lập công ty du lịch Youtrip để… đi cho thỏa.
Trên trang cá nhân, Tuấn hay viết về những chuyến đi của mình. Những trải nghiệm thú vị, qua giọng kể hài hước, gần gũi như thế xúi giục, dẫn dụ con người ta “nhấc mông lên mà đi”. Thường mỗi năm, Tuấn dành khoảng 2 tháng để đi linh tinh. Tuấn khoe, hiện đã đi được gần 120 nước. Trong số đó, có nhiều địa điểm nổi tiếng xuất hiện ở những cuốn sách anh đã dịch. Tuấn đã “bò” nửa vòng trái đất tới thung lũng nơi Vua Gấu Xám bỏ mạng, anh cũng đã đến tận ngôi nhà có chú chó Lad sinh sống, đến ngôi mộ của nó và đặt lên cuốn sách “Lad – câu chuyện về phẩm giá của một con chó” do anh dịch. Sau khi dịch cuốn “Lassie trở về”, anh cũng lọ mọ đến nước Anh, mang theo sơ đồ, tự trải nghiệm hành trình lưu lạc và tìm về nhà của chú chó Lassie.
Tuấn bảo, anh thích nhất Israel, vì đó là một đất nước yêu đọc sách. Ở đó, khi những đứa trẻ còn nhỏ, cha mẹ chúng thường nhỏ một giọt mật lên cuốn sách và đưa cho đứa bé sẽ liếm. Nó như là phong tục, với mong muốn những đứa trẻ sẽ yêu sách và sách được xem là một thứ ngọt ngào, tinh túy. Từ triết lý đó, Vũ Danh Tuấn đã lấy tên “Giọt mật ngọt ngào” để đặt cho bộ sách mới của mình, ra mắt hồi đầu tháng 6 vừa qua.
