Đầy - vơi

Đầy - vơi
TP - Trong cuốn Chuyện con mèo dạy hải âu bay, Phương Huyên dịch, (Nhã Nam và nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2010), chỉ sơ sơ cũng nhặt được mấy ví dụ cùng loại:

- Một câu chuyện đầy cuốn hút về lòng tận tâm và tầm quan trọng của việc giữ lời hứa (lời giới thiệu ở bìa gấp).

- Quan sát đầy chăm chú.

- Phớt lờ vị thế tôn quý đầy quan trọng của nó (trang 94).

- Cái mỏ thì đập vào nhau lách cách đầy căng thẳng (trang 110).

Còn đây là cuốn 21 bí mật của những nhà diễn thuyết tài ba nhất lịch sử, James C. Humes, Tuấn Nguyễn dịch, NXB Lao Động và Thaihabooks 2016:

- Chứng kiến một Roosevelt đầy mạnh khỏe và cường tráng (trang 42).

- Các bài phát biểu đầy hùng hồn của ông (trang 58).  

Xem ra cái chữ đầy bây giờ đang được dùng quá mức độ, có khi được coi là mốt, bởi nó đang lan tràn trên khắp báo chí sách vở. Nhìn vào những câu trên, thấy rõ ràng có thể bỏ được cả mấy chữ đầy mà không ảnh hưởng đến ý nghĩa, nếu cần thì xoay chuyển lại câu một tí là ổn. Còn cứ hơi một tí là phết chữ đầy vào đấy để đi kèm tính từ phó từ danh từ thì gây phản cảm. Nhiều đầy quá, lại thành ra chẳng có gì đầy lắm đâu.

Khi cần thì vẫn có thể sử dụng, nhưng vấn đề là sử dụng cho đúng liều lượng, cho hợp lý, cho hay. Đây là ca dao: Ai ơi bưng bát cơm đầy / Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần. Còn để nói về nỗi nhớ nhung khi xa cách, người ta diễn đạt: thương nhớ đầy vơi. Cái nỗi nhớ nhung ấy có lúc tưởng nó đã lắng xuống, đã nguôi đi chút ít, nhưng rồi nó lại trào lên, nó trở lại, nhớ cồn cào, nhớ quay quắt. Như vậy là nó vơi rồi lại đầy. Nhớ nhung đầy vơi.

Cũng để so sánh mức độ như đầy - vơi, người ta còn có những cặp so sánh khác, như hơn - thiệt, hơn - kém v.v... Trong chèo Quan Âm Thị Kính, nhân vật Mãng ông khi được hỏi về gia cảnh, nghe đâu là giầu có lắm, ông bèn trả lời: Nhà lão đây giầu lắm: 

Giầu giẩu giầu giâu

Kém mười trâu thì đầy một chục.

Lợn thì nhung nhúc

Kém mười chục thì đầy một trăm.

Ông Mãng đã dùng cả số học để mà chơi chữ theo kiểu câu đố. Chữ kém (thiếu) đã được sử dụng để đi cùng chữ đầy. Nhìn thế nghe thế thì biết ông Mãng nói nhà ông giầu thực ra là giầu ngược, chẳng có cả lợn lẫn trâu. Chữ đầy ở đây thì không phải là đầy tràn cảm xúc hay là đầy hình dung từ. Nó hàm nghĩa làm tròn số hoặc trọn vẹn một đơn vị, một thực thể.

MỚI - NÓNG