 |
"Dù ai buôn bán trăm nghề/ Tháng Giêng, Mười một thì về Thư Lâu". Câu ca ấy có tự lâu và cũng đã ăn sâu vào hoài niệm của người dân vùng bờ bãi sông Hồng trấn Sơn Nam về không khí của một hội làng đậm đặc bản sắc văn hóa vùng đồng bằng châu thổ.
Vừa ăn Tết Nguyên đán xong, việc gieo cấy vụ xuân cũng đã vãn, thời tiết chuyển sang ấm áp, mưa xuân rắc hạt li ti như bụi nước, gió xuân nhè nhẹ thổi, trăng trung tuần mờ ảo... cảnh xuân thi vị cùng lòng người thư thái như vậy, chẳng có lý gì mà hội không vui.
 |
 |
Những người dân Thư Lâu sinh sống và làm ăn khắp nẻo, có thể không về quê ăn Tết, nhưng hội làng chẳng bao giờ quên. Chính vì vậy, những ngày hội làng ở Thư Lâu bao giờ cũng đông vui. Người đến hội áo quần rực rỡ, nối tay nhau hòa vào đám rước như nước chảy mây trôi.
Ngày chính hội, mọi hoạt động đều được diễn ra ở sân đình với cả ngàn người tham gia. Tiếng trống đình, tiếng chuông chùa báo giờ hành lễ, rồi tiếng nhạc của hội bát âm, các điệu múa rồng, kỳ lân tạo nên quang cảnh náo nức lòng người.
Hội làng Thư Lâu mang đầy đủ các nghi lễ của một hội làng Bắc Bộ, song đặc biệt ấm áp bởi đề cao tính cộng đồng. Tất cả tích trò, rồi các hoạt động trình diễn, sáng tác, thi thố đều khuyến khích mọi người cùng tham gia, không kể sang hèn.
 |
Niềm cộng cảm sâu sắc giữa các cá nhân đơn lẻ với cộng đồng, là sự nhất quán trong việc trao truyền các giá trị văn hoá giữa các thế hệ chính là những yếu tố làm nên sự hấp dẫn của hội làng Thư Lâu khiến lễ hội của làng nhưng khiến cả một vùng bờ bãi sông Hồng cùng náo nức mỗi mùa xuân.
Nếu như sự trao truyền các giá trị văn hoá qua các thế hệ ở lễ hội chỉ có thể được cảm nhận bằng không gian, bằng màu sắc, bằng âm thanh… thì nó luôn hiện hữu một cách cụ thể trong truyền thống của làng. Làng Thư Lâu xưa có tên Làng Lê Cái Muộn, đời nhà Nguyễn thuộc xã Thư Lâu (tổng Trần Xá, huyện Nam Sang).
 |
Nay Thư Lâu là một thôn của xã Nguyên Lý (Lý Nhân, Hà Nam). Theo các cụ tiên chỉ trong làng, Thư Lâu nghĩa là “ lầu sách” ý chỉ làng vượng sự học hành. Ngày xưa, ở Thư Lâu có nhiều người đỗ đạt, có người làng hiện còn được ghi danh ở Văn Miếu Quốc Tử Giám.
Có lẽ cũng vì con dân thành đạt mà làng Thư Lâu có một quần thể di tích đình, chùa, nghè, miếu rất đầy đủ. Đình làng được xây kiểu chữ đinh, là nơi ghi lại những dấu tích liên quan đến các vị thần được nhân dân tôn thờ.
Trong kháng chiến, đình làng trở thành cơ sở cách mạng tin cậy, là địa điểm nhân dân Thư Lâu tập trung giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám. Giờ đây, sân đình cũng là nơi dân làng tiễn con em lên đường nhập ngũ hàng năm.
 |
Thế hệ cha ông của người làng Thư Lâu có công dựng xây ngôi đình ấy, thì thế hệ con em Thư Lâu ngày nay cũng dụng tâm góp công của tu bổ để giữ mãi địa chỉ văn hóa này.
Đầu năm nay, với những giá trị lịch sử và văn hóa kiến trúc đặc sắc, đình làng Thư Lâu được sở Văn hóa tỉnh Hà Nam công nhận cấp bằng Di tích Lịch sử Văn hóa. Sự kiện ấy khiến cho lễ hội đầu xuân năm nay ở Thư Lâu càng thêm nhiều ý nghĩa.
