Chúng tôi có thêm một ý nghĩ là nên giữ gìn và phát huy một phẩm chất cơ bản nào đó, tạo thành một định hướng để xóa bớt một số thói hư tật xấu. Có nghĩa là như chúng ta thường nói “lấy xây để chống”, lấy tích cực để đẩy lùi tiêu cực.
Chọn phẩm chất cơ bản nào?
Dân tộc Việt Nam chúng ta sở dĩ trường tồn và phát triển là do có nhiều phẩm chất cơ bản, kể cả truyền thống và hiện đại. Có người nêu lên phẩm chất cơ bản của người Việt Nam hiện nay phải là “thanh lịch, văn minh”. Tất nhiên có “thanh lịch” thì bớt được thô lỗ, nhố nhăng, có “văn minh” thì bớt được những thói trì trệ, hủ lậu, lạc hậu… Nghĩ rằng như thế tuy là rất cần nhưng chưa đủ. Một người bán hàng trả lại hàng triệu đồng của khách đã đếm nhầm, có lẽ việc làm ấy hơn cả văn minh.
Một cô giáo ngày đêm tận tụy chăm sóc, dạy dỗ trẻ em khuyết tật, có lẽ việc làm ấy hơn cả văn minh. Một thầy thuốc, y tá, hộ lý ngày đêm tận tụy chữa chạy, chăm sóc người bệnh, mong phục hồi sức khỏe cho họ, mong cứu lấy tính mạng họ, có lẽ việc làm ấy hơn cả văn minh. Một người lao xuống dòng nước lũ vô cùng nguy hiểm, thậm chí có thể hy sinh tính mạng, để cứu những người khác, việc làm ấy nếu chỉ gọi là “văn minh” thì chắc chưa thỏa đáng.
Vậy phẩm chất cơ bản nào đã tạo ra những “Người tốt, việc tốt” như vậy?
Đó chính là LÒNG NHÂN HẬU, một phẩm chất truyền thống từ ngàn đời của dân tộc ta. “Nhân” là thương yêu con người, “Hậu” là cư xử đầy đặn đối với người khác. Đó chính là “lương tâm”, còn gọi là cái “tâm” của con người. Lòng nhân hậu chính là “một người vì mọi người, mọi người vì một người”. Nó tạo nên chất gắn kết của cộng đồng, của dân tộc, của quốc gia, là cơ sở của “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết”.
Trong 5 phẩm chất truyền thống “nhân, nghĩa, lễ, trí, tín” thì chữ “nhân” đứng đầu. Dân tộc ta có truyền thống “thương người như thể thương thân”, “bầu ơi thương lấy bí cùng”, “lá lành đùm lá rách”, “chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”.
Bác Hồ đã ân cần dạy bảo phải “yêu Tổ quốc, yêu đồng bào” Có tình yêu lớn ấy thì con người mới có thể đem hết tâm lực để bảo vệ Tổ quốc, để đem lại yên vui hạnh phúc cho đồng bào.
Có lòng nhân hậu đối với mọi người thì con người bớt được khá nhiều thói hư tật xấu như vô cảm, ích kỷ, tham lam, gian dối, lừa đảo, hung bạo, độc ác và những hành vi phạm pháp.
Ngay như trong việc giữ gìn môi trường, người có lòng nhân hậu không phải chỉ vì sợ bị phạt mà nghĩ rằng: vứt rác bừa bãi là làm cho người khác phải chịu đựng cảnh ô nhiễm, bẩn thỉu, là làm phiền, làm khổ người khác. Vậy do lòng nhân hậu mà không vứt rác bừa bãi, cũng như do lòng nhân hậu, tôn trọng tính mạng của người khác mà triệt để tôn trọng luật giao thông…
Cần giáo dục sâu sắc lòng nhân hậu
Để xây dựng con người, tất nhiên riêng lòng nhân hậu cũng chưa đủ để xóa bỏ tất cả mọi thói hư tật xấu. Nhưng nó lại là một phẩm chất gốc có tác dụng rất tích cực trong việc xóa bớt khá nhiều thói hư tật xấu. Ta có câu “Tiên học lễ, hậu học văn”.
Tây có câu “Khoa học mà không có lương tâm thì chỉ là sự đổ nát của tâm hồn”. Vì vậy việc giáo dục, rèn luyện lòng nhân hậu cho thanh thiếu niên học sinh, sinh viên bắt đầu ngay từ lớp mẫu giáo là vô cùng cần thiết, nhất là trong môi trường kinh tế thị trường hiện nay. Giáo dục có thể tiến hành bằng 3 biện pháp.
Một là dạy bằng những bài học lý thuyết, hai là dạy bằng những tấm gương trong sáng và cụ thể trong gia đình, nhà trường và xã hội, ba là tập cho học sinh, sinh viên những hoạt động thực tế, như làm từ thiện, giúp đỡ những người nghèo khổ, hoạn nạn, hăng hái tham gia vào những việc vì lợi ích chung.
Đề nghị những phương tiện thông tin đại chúng nên tích cực góp phần vào việc giáo dục ấy. Tóm lại, chúng tôi nghĩ rằng muốn xóa bớt khá nhiều thói hư, tật xấu thì cần có một công cụ có sức mạnh mà chiều sâu, đó là giữ gìn và phát huy phẩm chất nhân hậu. Một dân tộc vừa văn minh vừa nhân hậu chắc chắn là một dân tộc hạnh phúc, được cả thế giới tôn trọng, yêu mến và hợp tác.
