 |
Sau khi được tặng giải thưởng Nobel Văn học (2003) và tiểu thuyết “Ruồng bỏ” được dịch ra tiếng Việt, tên tuổi nhà văn Nam Phi J.M.Coetzee (sinh năm 1940) không còn xa lạ với bạn đọc yêu văn chương ở Việt Nam. Thú thật, có những tác giả tuy được Nobel, nhưng đọc không dễ hoặc “khó vào” (Cao Hành Kiện là một ví dụ).
Với “Người chậm” (NC) thì khác; một lần nữa, chúng ta được thưởng thức một tác phẩm có sức cuốn hút nhờ tài nghệ của một cây bút tiểu thuyết bậc thầy. NC khởi đầu từ một “sự cố” có thể gọi là “vặt vãnh”: nhà nhiếp ảnh Rayment bị gãy chân trong một tai nạn giao thông, phải thuê nữ điều dưỡng viên Marijana chăm sóc…
Gọi là “vặt vãnh” vì so với các đề - tài - lớn, bối - cảnh - lớn như “Chiến tranh và hòa bình”, “Sông Đông êm đềm”… của Nga hay các tiểu thuyết nhiều tập “Cơn bão đã đến” của Nguyên Hồng, “Vỡ bờ” của Nguyễn Đình Thi, “Dấu chân người lính” của Nguyễn Minh Châu… mà không ít người, với một quan niệm “nào đó” về văn chương, thường tin rằng chỉ những đề tài lớn như thế mới làm nên tác phẩm lớn, thì đề tài của J.M.Coetzee nghe qua thật là tầm thường, thậm chí là “rẻ tiền”! Chuyện một anh chàng nhiếp ảnh què cụt mê mẩn, mơ ước được ôm ấp cô điều dưỡng viên xinh đẹp thì có khác chi loại chuyện các ông chủ sờ mó “ô-sin” thường được thêu dệt thêm bên vỉa hè sau giờ tan công sở!
Vậy mà J.M.Coetzee lại làm “nên chuyện”, khiến hàng triệu độc giả khắp thế giới tán thưởng. Chính vì J.M.Coetzee đã có biệt tài chọn được tình huống mà con người thời đại nào, dân tộc nào cũng có lúc phải trải qua: đó là bi kịch của con người khi phải sống cô đơn, do cách sống riêng không phù hợp với cộng đồng hay thời đại, do phải “di tản” hay do tuổi tác, bệnh tật…
Trong NC, bi kịch của Rayment không chỉ vì gãy chân - nói cách khác, sự cố gãy chân chỉ là biểu hiện cụ thể của sự xung đột giữa hai lối sống: nhà nhiếp ảnh say mê sưu tầm những bức ảnh cổ ghi dấu những giai đoạn lịch sử bị bỏ quên, chỉ thích đi xe đạp trước những chàng trai khoái phóng xe với tốc độ cao. Với khả năng miêu tả tâm lý một cách sâu sắc và tinh tế, mặc dù tác giả không ngại “lột trần” các ý nghĩ thầm kín về bản năng nhục dục (“…có thể cảm thấy mắt ông dõi theo, chị chắc thế, cảm thấy hơi ấm từ ông mơn trớn đùi chị, ngực chị… Nếu nhờ phép mầu nào đó, ông có thể ôm ngay Marijana lúc này…”), nhưng điều đó không làm giảm vẻ đẹp của tình yêu chân thật và trong trắng.
Sự “cô đơn” và lạc điệu với cộng đồng của gia đình Marijana cũng có tính phổ biến: đó là số phận của những người di tản, phải rời xa quê hương (Ở NC, là từ Croatia chuyểnđến Australia). Kết thúc của NC khá có hậu khiến chúng ta cảm động và tin vào lòng tốt của con người. Và có lẽ lòng tốt ấy đã nẩy mầm từ tình yêu chân thật và không vụ lợi của Rayment…
