>> Phần 1
 |
Có những đêm nằm mơ mình lại thi vào trường, trượt chổng vó, tỉnh dậy mồ hôi đầm đìa. Thật sướng cho những ai thành họa sĩ mà không phải thi Yết Kiêu.
Thi Yết Kiêu kéo dài cả tuần với bốn môn: Hình họa, trang trí, bố cục và cuối cùng là môn văn. Trong đó hình họa là môn cơ bản nhất được tính hệ số 2, tức là nhân đôi điểm.
Phòng thi hình họa không quá hai chục thí sinh đánh số trên mặt sàn theo hình móng ngựa. Một mẫu cho hai chục người, nên có thí sinh may mắn có góc đẹp dễ vẽ, có người đứng vào góc xương xẩu hoặc vòng ngoài là khốn khổ rồi. Khi vẽ phải nghển cổ qua đầu người đứng trước. Nó mà thuộc loại sếu vườn thì thật oan gia.
Nguyên tắc một bài hình họa bố cục cho cân, bớt trên bớt dưới trên dưới vài ba phân là hợp cách.Vậy mà có sĩ tử vào phòng thi chưa biết qui cách bài hình họa. Một sĩ tử ở Phú Thọ chắc ôn thi với thầy vườn, tờ giấy thi đánh số khổ A0 cậu ta chỉ vẽ treo có hai phần ba, nên thoáng có một buổi đã lên kín mặt. Đứa bên cạnh liếc sang, bụng bảo dạ thế là loại được một đối thủ.
Nghĩ thế nhưng chỉ tủm tỉm gật gù khiến thí sinh kia tưởng bở là khen hay nên yên tâm, pha chút hãnh diện. Sĩ tử đó đâu có biết hình họa vẽ treo còn nguy hiểm hơn cả qui hoạch treo ngày nay. Qui hoạch treo, chỉ thu đất là xong, còn vẽ treo là vứt! Đó là bài phạm qui, loại ra đầu tiên, không chấm.
Có anh chàng từng vài lần trượt vỏ chuối, thấy thế thương hại, đợi lúc giám thị ra hành lang mồi thuốc bèn thì thào nhắc khéo. Tá hỏa, nhưng thời gian không còn. Tuy vậy với lối tư duy láu lỉnh của người Việt, trước các sai phạm mười mươi luôn tìm được cách chống chế, cậu ta bèn tương một vòng hoa dây kiểu trang trí đám cưới khoanh nửa vòng như biểu tượng bông lúa bánh xe đỡ dưới quốc huy, gắng làm sao trống trên trống dưới đủ ba phân là ổn!
Năm 1976, có chị thi cùng làm bố cục với đề tài mừng ngày thống nhất. Chị vẽ được cái nhà, con đường một hai người đi trong ngõ rồi thở dài, bỏ đấy. Tôi liếc sang thấy không ổn. Trong đầu chợt nhớ lại mấy năm trước mình có bức tranh bột màu vẽ cảnh một thị trấn, muốn bày triển lãm, đem khoe với thầy.
Ông gật gù khen, nhưng bảo phải có nội dung. Cậu nghe đây, thêm vào mấy lá cờ trước các nhà rồi chú thích Niềm vui ngày giải phóng, là xong. Tôi làm liền. Bức tranh được duyệt ngay khi hội đồng đọc tên tranh. Hội đồng càng khen ngợi khi tận mắt nhìn trong tranh thấy cờ đỏ sao vàng!
Nhớ lại chuyện ấy tôi ghé sang nói nhẹ vào tai chị bạn: Thêm lá cờ vào. Chị tươi như nhặt được vàng mười! Chỉ chưa đầy một phút lá cờ đỏ hiện lên lung linh! Năm ấy chị đỗ.
Lâu lâu lại nhớ một chuyện vui. Biên tập viên thông thái của một tờ báo lớn đi thi “Ai là triệu phú”, câu hỏi thật đơn giản vậy mà cứ đứng ngay cán tàn. Sau mới biết nàng không quen chỗ đông, bị cóng. Có người chết vì nỗi sợ chứ không phải bệnh. Thi Yết Kiêu cũng vậy, học ôn cả năm thuộc như cháo chảy, đến lúc cần kiến thức thì quên ráo!
Vậy nên thi Yết Kiêu cũng có phao. Có cái phao nhét vào ruột bánh mì gửi từ bữa trưa, sĩ tử không biết, khi nhai thì phao mới lòi ra.
Những ngày thi Yết Kiêu, tâm tính thí sinh thay đổi như chong chóng, kể cả những anh chàng đầu gấu bất cần. Tất cả các mặt trở về chung nhau một khuôn- mệt mỏi, lo lắng bần thần, bớt nói bớt cười hẳn đi.
Lại giám thị nữa. Mấy anh bên PA25 giúp việc khó đăm đăm thì dễ hiểu. Đằng này mấy ông bạn đồng môn ở lại trường làm phòng đào tạo và giảng dạy cũng có biểu hiện tâm thần mới sợ chứ. Hôm trước vẫn bét nhè cùng nhau ở quán bia mày tao chi tớ văng tục ỏm tỏi. Vậy mà hôm nay thấy mình đi từ xa đã cười một cái, nghiêm mặt một cái rồi quay đi, tay xua xua, bí hiểm.
Thi Yết Kiêu khổ chưa?
Còn nữa
