Chị Lan đẹp có tiếng. Thím Ba, thím Bảy tranh nhau dòm chừng cho mấy thằng con trai cũng vừa cái tuổi lấy vợ. Nếu mà chị chỉ đẹp thôi thì đâu có giá dữ vậy. Chị siêng, nhà chị từ đằng trước ra đằng sau bóng hới, cơm canh ngon lành, đám đất mặn chị lên liếp trồng đủ thứ rau lên tốt bắt ham. Chị gánh rau, cá đi bán. Chưa đi tới chợ hàng của chị đã hết. Người đẹp đến cái dáng gánh đôi quang gánh cũng đẹp. Đường kênh nhỏ xíu lô nhô chỗ thấp chỗ cao mà chân chị rảo dẻo quẹo đều ran. Hồi đó tôi mới học đâu có lớp 9 hà, mà ngó chị đi ngang thấy gió ngược lật xéo tà áo bà ba của chị, tui xém lọt sông. Người gì đâu mà trắng dữ thần. Cái eo cong như khúc cua quẹo ngoài ngã ba. Chị bán không giống người ta. Người ta mua cá, chị cho thêm miếng hành, thêm lọn rau nhỏ cho đủ bộ. Người ta mua rau, chị bốc thêm 4 hay 5 con tôm gì đó biểu cho ngọt canh. Của nhà làm ra, lời lỗ đâu mà sợ. Má tui chậc lưỡi: Thấy con gái người ta mà thèm. Vừa đẹp vừa giỏi giang, hiền thảo có đâu như đám con gái xóm này. Trời ơi ta nói nó tức trong mình gì đâu. Tối ngày se sua quần này áo nọ tóc vàng tóc đỏ theo mấy cô gơ gơ gì đó. Nuôi trọng trọng chút là đòi lên Sài Gòn hết ráo. Nghe nói lên trển mấy nó bán rau sạch. Mắc cười hôn bán rau sạch thì ở quê cũng bán được chớ mắc mớ gì lên tới Sài Gòn.
Cái chuyện con gái xứ Lung Cùng đi lên thành phố bán rau sạch ra sao thì tôi không biết, hồi đó tui còn nhỏ chưa hiểu chuyện đời nên cũng thắc mắc như má với chỉ: Sao chị không lên Xì Gòn bán rau sạch cho có giá hơn dưới quê mình như mấy chị trong xóm. Chị Lan kí đầu tui đau muốn nổi u: Biết rau sạch là cái thứ chi không mà xúi chị? Là cái thứ chi? Tôi ngóc cổ lên hỏi. Con nít hỏi chi mấy thứ đó không biết nữa. Rau sạch là… là… là cái thứ không sạch, biết hôn. Ngộ heng! Rau sạch là cái thứ không sạch là sao? Chị Lan không nói gì nữa cắp cái rổ đựng mớ tôm mới lặt râu ra phía đằng sau kho với nước dừa. Tôi bắc cái ghế dòm chảo kho, nghe mùi cơm gạo mới thấy chộm rộn muốn đói rồi dòm chị. Đứng kế lửa má chị ửng hồng, mấy lọn tóc mai lòa xòa trước trán. Chị đẹp. Cái đẹp mà đứa con nít 15 tuổi như tôi không biết đường tả mà chỉ có thể nói chị đẹp như… má tôi vậy. Má tôi hồi đó cũng đẹp nhứt nhì cái xóm Lung Cùng này còn nấu ăn thì thôi khỏi nói không ai qua má.
* * *
Chị Lan ca cổ mùi lắm. Có lần ở trên huyện người ta tổ chức thi ca cổ chỉ đạt giải nhứt. Tụi con nít trong xóm đêm đó kéo nhau đi coi đứa nào cũng thủ sẵn bó bông bụt đỏ chói tính chị ca xong chạy lên sân khấu tặng. Nhưng mấy đứa tụi tui chạy không lại mấy cha thanh niên đứng kế sân khấu. Mấy chả me từ hồi sớm đặng lấy lòng chị Lan. Xì, giành tặng bông he, tui nhớ mặt mấy người hết trơn rồi nè. Tui ở kế chỉ, tui phá cho mấy người coi. Nghĩ thì nghĩ vậy chớ nhìn bó bông bụt rũ cánh vì hái đâu hồi xế mà mắc cỡ, bông người ta tặng chị toàn bông hồng, bông cẩm chướng rực rỡ. Chị ca bài tân cổ “Áo mới Cà Mau”. Cả sân bến tàu mấy trăm người nín khe lắng nghe cái giọng trời sầu đất thảm của chỉ. Nó trầm, buồn man mác, như cái ngọn gió chướng non, càng nghe càng thấy thấm, mà thấm từ từ, nói chung là buồn, buồn lắm.
Kết thúc đêm công diễn bên văn hóa huyện có đãi cháo vịt ăn khuya, chị Lan ở lại để người ta chúc tụng, tôi đứng xớ rớ ngoài bến đò đợi chị mà không về chung với mấy đứa trong xóm. Người gì đâu mà ham vui thấy sợ, nhà có nguyên bầy vịt về nấu mấy hồi mà ở lại ăn chi cho… dơ miệng. Tôi dòm về phía sân UBND thị trấn thấy chị Lan vừa ăn cháo vừa cười đáp lời mấy cha đeo cà vạt bu xung quanh. Xấu hoắc, để mặt không còn đẹp, tô chi xanh xanh đỏ đỏ như ma cà bông, tôi vừa vỗ muỗi vừa làu bàu. Tôi muốn ngủ gục chị mới chịu về, tính đứng gọi chị thì thấy chị đi với tay áo đỏ, ý chừng muốn đưa chị về. Con trai mà mặc áo đỏ là thấy cái vó không đường hoàng rồi. Tôi chạy tới kéo tay chị Lan nói một hơi: Về chị, bác Ba gạu dữ rồi. Bác đợi chị dưới bến đò đó. Bác nói con gái đờn ca hát xướng là không coi được, coi chừng ăn cây. Chị Lan tròn xoe mắt: Em với ba đợi chị giác này chưa về sao? Thôi anh Sơn khỏi phải đưa Lan về với ba của Lan rồi. Cái gã tên Sơn nói nho nhỏ bên tai chị Lan cái gì đó tôi không nghe thấy, rồi nhìn chị Lan có vẻ quyến luyến ướt át thấy ghê. Về chị, tôi gắt lên rồi nắm tay chị kéo đi. Đi được một khúc chị kí đầu tôi: Nói dóc he! Đem ba ra hù chị he! Không muốn anh Sơn tiễn chị chớ gì. Nhà có cái xuồng chị đem chạy rồi ba có đâu mà chạy. Ờ, tại em ghét cha nội đó, thấy là ưa không nổi rồi. Thôi, càm ràm hoài, có cái này cho Quang nè. Chị cười hiền queo lấy trong bọc đen cặp giò vịt, món khoái khẩu của tôi. Trời, nguyên con vịt mà cho người ta có cái cặp chưn hà. Chị giựt máy xuồng vọt đi, tôi ngồi cạp chân vịt nghe thoảng mùi son phấn của chị tự nhiên thấy lòng sao sao.
Cũng như mấy đứa con gái trong xóm, chị Lan học hết lớp 7 rồi nghỉ. Nhà tôi cách nhà chị miếng vuông nên hay chạy qua chạy lại. Bác Ba Phỉ (ba chị Lan) ở đâu xứ Trần Văn Thời chuyển qua Lung Cùng cỡ chục năm có ngoài. Bác Ba có hai người con chị Lan là út, trước chị Lan là anh Minh. Ảnh học giỏi lên Cần Thơ học lâu lâu mới về một lần. Là anh em ruột chớ chị Lan với anh Minh hai mặt khác nhau mà chị Lan cũng không có giống ba má chỉ. Chắc chỉ giống ông bà nội ngoại hay cô, dì, chú, bác gì đó - má tôi giải thích - sao đương không mày hỏi chuyện đó hả con? Mày cũng ít tới lui qua bển nghen, tối ngày chạy qua bển, con gái lớn nhoe nhẻo nhìn ngon cơm vậy coi chừng có chuyện. Má nói gì kì, con còn nhỏ xíu hà biết gì. Con thích nói chuyện với ên chỉ hà. Má tôi ngó sang bên nhà bác ba Phỉ thấy chị Lan gánh nước tưới mấy liếp rau thở dài: Ờ má thấy con Lan nó cũng khác mặt với anh chị Ba bên đó. Sanh được đứa con như vậy có phước quá, đâu cần mai mốt mới được nhờ. Con nhỏ vừa đẹp vừa siêng mà uổng cái… Má bỏ lưng câu nói kéo cái lú lên đổ tôm. Tôi hỏi dồn: Uổng cái gì má? Sao đẹp mà uổng. Cái thằng này, má gắt lên, tao biểu mày đi nhúm lửa bắt cơm ngheo, chiều dữ rồi.
Tôi hí húi nhúm lửa nấu cơm nghe vọng từ bên kia bờ tiếng anh Minh kêu xuồng sang sông. Ảnh về giác này chắc là nghỉ giữa kì. Chị Lan chèo xuồng qua đón ảnh, không nhìn rõ mặt chị mà thấy tóc chị bay bay, ngực vươn theo nhịp chèo. Tà áo bà ba tím gió đùa lất phất… Tôi thọc hẳn cái cổ ra cửa sổ ngắm chị cho tới khi chị Lan với anh Minh khuất sau rẫy bắp mới tá hỏa nghe mùi cơm khét.
Anh Minh về bác ba Phỉ nấu cháo vịt kêu ba má tôi qua chơi. Chị Lan chừa cho tôi cặp chân vịt ngon xớt. Rồi bác Ba gái đốt mấy cặp vỏ dừa um muỗi chải cái chiếu ra hàng ba đặng bày đờn ca. Chị Lan ca bản “Hoa nở về đêm”, bác Ba trai đệm đờn Sến, còn anh Minh thổi sáo nối câu. Chị Lan đôi mắt buồn thăm thẳm ca tới đâu thấm tới đó. Đương lúc hay má bấm chân biểu tôi về học bài, con nít con nôi ở đây phiền người lớn. Con 16 tuổi rồi ngeo, người ta được vô Đoàn, học tới cấp 3 rồi mà má kêu con nít hoài. Tôi đợi chị Lan ca hết bản rồi về, lúc dợm bước ngoái lại tôi thấy chị với anh Minh dòm nhau. Không biết do tôi giỏi tưởng tượng hay tại cây đèn bão nó sáng chưng rọi tạng mặt hai người nên tôi thấy ánh mắt họ nhìn nhau kì lắm. Cũng không biết tả sao nhưng anh em người ta không dòm nhau tình tứ như vậy. Anh Minh vẫn cầm cây sáo, ánh mắt ảnh y như thằng cha áo đỏ ngoài văn hóa huyện. Còn chị Lan, hổng biết sao mắt ươn ướt cất giọng ca bản “Hận Tha La” giọng buồn não nùng như ướp muối vô lòng.
Mấy ngày ảnh ở nhà chị Lan lui cui lo làm món này món nọ, săm soi coi áo quần anh Minh có vết chàm vết thâm nào không đem vò tẩy tới trắng thiếu điều mòn vải. Chiều chiều chị Lan gánh nước tưới đám hẹ hành, anh Minh kê hòn đá đầu bờ ngồi đọc sách. Anh Minh thả lưới, chị Lan xách cái xô kè kè đi theo đựng cá. Anh em người ta thương nhau vậy đó, ai như hai anh em bây như chó với mèo - má tôi chỉ tay sang bên bác Ba. Ngoài vườn anh Minh khum khum vun đất thành liếp còn chị Lan rãi hạt ở liếp kế bên. Anh em như vậy mới kì đó - tôi làu bàu, chợt nhớ tới ánh mắt anh Minh chị Lan nhìn nhau đêm hổm.
Chiều nay thấy chị Lan tưới rau một mình, tôi hỏi má: Má, con qua chị Lan chơi he? Má sau bếp nói vọng: Tối ngày chị Lan, chị Lan là sao? Mày lớn rồi nghe! Trời, mới bữa má nói con là con nít mà. Con qua xin nắm đọt lang về luộc chấm mẻ ăn. Tôi tót qua bên nhà bác Ba, phía sau má còn nói cái gì đó tôi nghe không rõ.
Sao chị không đi lấy chồng cho phức? Vừa hái đọt lang tôi vừa hỏi. Ờ, già rồi... chị nói lửng câu tôi cướp lời: Mơ mộng nỗi gì phải hôn? Bày đặt mới có 21, 22 mà già. Chớ hổng phải chị chê anh Tuấn con thím Bảy không cao dàn tốt tướng sao? Người ta đi coi mắt mà chị từ chối đó. Chị nín thinh không nói gì. Xếp đôi thùng vô nhà để mình ên tôi với mấy cọng rau xanh ngắt vô duyên.
Đêm đó tôi nghe vọng trong gió tiếng sáo y rang như tiếng sáo anh Minh thổi điệu “Lan và Điệp” và thấy bóng người con gái mềm mại hệt bóng chị Lan đứng trước cầu. Đêm tôi ngủ chập chờn lẩn khuất đôi mắt buồn rười rượi của chị Lan.
Bắp trổ cờ phun râu, chị Lan lúi húi tỉa chồi. Tôi úp sách xuống mặt bàn tót ra rẫy bắp. Chuyến này bộn trái heng chị? Năm nay coi bộ nhiều hơn mấy năm trước. Tôi như nói chuyện mình riêng, chị Lan vẫn mải mê khử cờ bên liếp bắp bao tử. Tưởng chị mê làm không nghe thấy, tôi nói lớn: Chị Lan mai nốt bắp già cho em mấy trái heng! Chị dừng tay ngước lên, mắt đầy nắng, cái nắng tháng 8 trong vắt: Nghe rồi ông, tui đâu có điếc mà la dữ vậy. Nói rồi chị đi về phía tôi ngồi bệt xuống đất dưới gốc cây sanh đổ những đùm rễ như cái rèm cửa.
Quang nhiêu tuổi rồi? Mười sáu tuổi mấy rồi chị? Nhanh thiệt Quang hé? Hồi đó nhớ chị còn cõng Quang đi vòng vòng xóm chơi mà giờ sắp tới tuổi lấy vợ rồi.
Chị Lan vuốt mồ hôi trên mặt. Tôi đờ ra mấy giây bởi cái cổ áo trễ nãi của chị. Trắng ngần và sâu hun hút. Tôi vội ngoảnh mặt ra sông, cảm giác nóng bừng như đang ngồi bên hầm than.
Chị lấy chồng đi. Chế Huệ, chế Mai bằng tuổi chị mà con người ta đi học mẫu giáo rồi đó. Chị đừng có nói “Tui già rồi mơ mộng nỗi gì” nghe. Thì già thiệt mừa có trẻ trung với ai hả Quang. Như cái đám bắp này nè, chị mà không khử cờ, tỉa chồi để lâu bắp lép hột vô duyên lắm. Nói tới đó chị dừng lại ngó vô trong nhà, bác Ba trai đang vá lú, mái tóc muối tiêu đổ lệch che khuất cả khuôn mặt.
Mơi mốt Quang ít qua đây chơi thôi he! Mười sáu tuổi mấy rồi đâu còn con nít. Để người ta nói kì - Chị Lan nói mà không thèm ngó tôi để coi cái bản mặt tôi nó sưng như ong chích. Tôi nhẩy dựng: Có gì đâu, em với chị thân nhau từ cái hồi cởi truồng tắm mưa mừ. Chị sợ kì, em không sợ kì. Chị cười nhẹ tênh: Người ta nói đờn ông đờn bà ở không càm ràm với nhau dễ sinh chuyện. Chị nói kì là kì, Quang dzìa đi. Nói rồi chị hất ngược mái tóc rồi bới lên cao, đứng dậy ra liếp bắp bẻ những chiếc lá khô.
Em với chị mà kì cái gì. Có anh em mấy người mới kì - Tôi bực dọc chạy xuyên qua rẫy bắp, gió xô đẩy, lá bắp chạm vô chân tay cắt cứa. Chị Lan ngước lên nhìn tôi mắt ướt rượt như mới khóc. Tôi không thèm ngoái lại, đầu óc như đám cỏ lóc chóc hươ rối loạn trong gió.
* * *
Con Lan nó chết rồi. Người ta mới vớt nó dưới sông lên hồi 9 giờ. Nó kẹt ngay dưới chân cầu. Hờn oán gì mà đi tự tử không biết... Tôi không nghe hết câu nói của má quẳng cái cặp chạy sang nhà bác Ba Phỉ. Tôi sợ bất kì ý nghĩ, phỏng đoán nào nhẩy vào đầu óc tôi lúc này. Lá bắp xô đẩy ràn rạt, thấp thoáng đôi mắt ướt rượt của chị Lan chiều qua.
Người ta để chị nằm đó. Trời ơi chị Lan ơi chị nói chuyện đi. Chị nói gì cũng được. Sao không ai thay đồ cho chị để chị Lan nằm trên chiếc chiếu cũ giữa sân vầy nè. Trên huyện người ta nói còn khám nghiệm tử thi - ba tôi vừa nói vừa lui cui thu dọn cái bàn đặt nải chuối thẻ nhang. Người ta lô nhô xung quanh chị. Anh Minh, bác Ba trai ngồi im lặng như tượng còn bác Ba gái ôm chân chị Lan khóc hụ hụ…
Tôi không biết mình chạy đi đâu giữa bạt ngàn xanh bắp. Sống chết có nghĩa gì đâu hả Quang mà em khóc chi? Tôi ngu ngơ: Ơ chị đi đâu ra chỗ này, mới thì em còn nhìn thấy chị nằm trên chiếc chiếu giữa sân.Chị tắm sông thôi mà chết làm sao được. Chị còn chừa cặp giò vịt cho em nè. Tôi cười như khóc: Thôi, em không ăn giò vịt nữa, chị làm em sợ muốn chết hà. Tưởng chị chết sông rồi chớ. Chị Lan lại cười hất ngược mái tóc dài ra phía sau, chị gầy, da xanh, trong suốt: Sống chết có nghĩa gì đâu. Em về đi, tới giờ chị đổ lú rồi. Cầm cho chị cây sáo này. Ơ chị… đợi em đã… Tôi hớt hải gọi chị nhưng chị xua xua tay biểu tôi về đi rồi chị trôi vụt qua, nhanh lắm. Tôi chới với mắc đám rễ cây sanh té sấp mặt xuống đất. Rờn rợn lạnh. Trên tay tôi là cây sáo của anh Minh.
Mày không đáng để tao gọi bằng anh! Thằng khốn nạn. Anh Minh loạng choạng sau cú đấm của tôi, liếp bắp đang mùa thu hoạch rạp xuống. Anh Minh lau máu trên khóe miệng rồi nắm lấy vai tôi lắc: Mày nghe được những gì mà đánh anh. Nghe gì hả - tôi gằn giọng – cả cái xã này nói chị Lan không có nhảy cầu tự tử đâu. Chị đẹp vậy, yêu đời vậy làm sao nhẩy cầu. Công an người ta nói chị bị hiếp trước khi chết. Sao anh không ở luôn Cần Thơ đi về hại chỉ làm chi? Chỉ là em gái ruột anh mà – Tôi vùng dậy hét lên, đấm đá túi bụi. Anh Minh cũng nổi khùng lao vào tôi đánh loạn xạ cho đến khi cả hai thằng đàn ông nằm vật ngửa ra đám bắp. Không phải anh, anh không phải là thằng khốn nạn như thế mày biết không? Tôi hét lên: Làm sao tôi tin cái thứ loạn luân như anh đây! Mày phải tin. Anh yêu Lan, Lan không phải là em gái ruột của anh. Lan là đứa con hoang của dì ba em má, dì ba sanh Lan xong băng huyết mà chết, má anh nhận về nuôi từ đó… Anh Minh khóc rống lên đau đớn. Tôi chết điếng nằm xuôi xuội có cảm giác tôi đang trôi theo chị Lan trên con sông Lung Cùng đầy rác rưới. Sóng lớp lớp dồn đuổi vần vũ quanh tôi.
Tiếng bác Ba gái thất thanh: Minh ơi, con ơi… Mày cản ba mày cho má… Ổng chạy xuồng ra huyện đầu thú kìa Minh ơi…
Anh Minh dựng dậy nhảy xuống dòng Lung Cùng tính níu chiếc xuồng bác Ba Phỉ nhưng xuồng đã vọt trên sông đi về phía huyện. Bác Ba gái đổ sụp xuống: Ông ơi, con Lan chết đã chết rồi. Giờ tôi ăn làm sao, nói làm sao với vong hồn má nó, sống làm sao với bà con cô bác ở đây… Trời ơi, Lan ơi phải chi má sửa cái buồng sớm cho con thì đâu có ai oán như vầy. Minh ơi cản ổng cho má ông ơi…
Ba ơi… Lan ơi… Tiếng kêu cô độc của anh Minh chìm nghỉm trong tiếng xuồng máy kêu giòn giã lan trên mặt sông.
Chị Lan đi từ phía sông về nhà, tóc chị vẫn bới cao, đôi mắt ướt rượt nước mắt. Hai dòng đỏ như máu tươi đổ ra từ khóe mắt…
Không chỉ giọng điệu đặc chất Nam Bộ, mà cả tâm hồn của nhân vật cũng như người viết truyện ngắn dưới đây đều thuộc về miền đất ấy. Toàn bộ truyện ngắn như một bản xô - nát bi tráng pha trộn giữa vẻ đẹp, nỗi đam mê và nhục dục tội lỗi. Một giai điệu thật cuốn hút và đầy cảm xúc, điều mà gần đây nhiều nhà văn đánh mất, bởi họ viết với quá nhiều tính toán.
Để tôn trọng giọng điệu và phương ngữ, chúng tôi xin giữ nguyên lối dùng chữ của nhà văn Cà Mau Nguyễn Thị Việt Hà.
L.A.H
