Người Việt ta rất khái tính, rất phí khách, rất tự trọng. Những tấm gương thể hiện khí phách của người Việt như: Nguyễn Trãi, Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn Công Trứ... Các văn nhân khái tính, “chơi ngông” như Cao Bá Quát, Tản Đà, Nguyễn Tuân... cũng không hiếm làm nên những hiện tượng độc đáo trong văn hóa dân tộc.
Tuy nhiên, nhìn ở góc độ khác, hẹp hơn lại thì thấy rằng, người mình ít nhiều có tính tinh tướng, ưa sĩ diện hão.
Theo Đức Uy, tác giả sách “Bí ẩn tâm lý người Việt Nam” chúng ta có thể nhận biết người tinh tướng qua các dấu hiệu sau: “Hay tỏ ra mình là hơn người, giỏi hơn, khôn hơn, thông thạo hơn; Tỏ ra cái gì cũng tinh tường, hiểu biết mọi lĩnh vực.
Song song với hai tính trên là hay chê người khác, lại thêm hay lên mặt dạy đời, chỉ bảo. Có mặc cảm tự ty ẩn giấu, cho nên hay chê người khác như để an ủi, tự nuôi ảo tưởng; Rất tự cao, bảo thủ, coi thường ý kiến người khác, chỉ làm theo ý mình. Nhưng thường thì công việc đổ bể hay thất bại, hay tự bào chữa, đổ lẫn cho khách quan, cho người khác”.
Cần lưu ý rằng, tinh tướng, sĩ diện hão khác với cái gọi là “khái tính”, tính “tự trọng cao”.
Theo các nhà tâm lý học, giàu có và địa vị là khát vọng của nhiều người nhưng không phải ai cũng đạt được; lại ảnh hưởng của máu sĩ diện ông đồ còn rơi rớt lại nên mỗi người chúng ta trong đời đều có lần tinh tướng với bạn bè, vợ con, với đời, với người khác trong xã hội. Biểu hiện rõ nhất là nghèo, không có tiền mà cứ cố cho bằng người trong chuyện xe cộ, nhà cửa, sắm sửa, ăn chơi...
Trong một bộ phận cán bộ, quan chức thì bệnh sĩ diện hão, tinh tướng cũng không thiếu. Làm được cái gì to tát một chút là “một bước lên trời”, báo cáo thành tích rùm beng để ra oai với địa phương khác, cơ quan khác, ngành khác trong khi năng lực quản lý thì hạn chế, lối sống thì quan liêu và ích kỷ. Dựa vào “tiền chùa” mà vung tay quá trán: đua nhau mua xe ô tô đời mới, thay xe “xịn”, xây công sở “hoành tráng”, trang bị “nội thất ngoại”...
Đi công tác, tiếp khách phải ở khách sạn, nhà hàng; uống rượu Tây, ăn thì đặc sản, xài đô la... trong khi cơ quan, đơn vị đang thiếu vốn để đầu tư cho sản xuất, kinh doanh...
Việt Hà
Sóc Sơn - Hà Nội
