Từ Nora đến bình đẳng giới

Vừa quảng bá Ibsen lại vừa là vấn đề xã hội quan thiết, cuộc này do Bộ Ngoại giao Na Uy và Bộ Lao động Thương binh & Xã hội VN phối hợp tổ chức.

Nora Việt Nam lên tiếng

Nora là tên nhân vật chính trong Nhà búp bê. Cô có chồng là luật sư, sau thăng chức giám đốc ngân hàng.

Họ có ba con, Nora ở nhà nội trợ. Tám năm sinh sống của họ được coi là hạnh phúc dù Nora nuôi một bí mật: Để cứu chồng khỏi bạo bệnh, Nora từng giả mạo chữ ký của cha vay số tiền lớn khi mà cha cô chết trước đó vài ngày- không biết như thế là phạm pháp.

Hàng ngày Nora bớt xén chi tiêu để trả dần món nợ. Cho đến khi chuyện vỡ lở. Hành động cao thượng của Nora dẫn đến bi kịch khi chồng kết án cô mạo phạm, dối trá. Niềm tin và tình yêu ngây thơ đổ vỡ, Nora quyết định ra đi khỏi ngôi nhà búp bê nơi cô bị đối xử như một người không giá trị.

Vào năm 2006- 2007, Nhà hát Tuổi Trẻ từng công diễn vở kịch kinh điển này. Khi dựng Nhà búp bê, vô hình trung các nước tạo ra chuỗi gọi là các chị em của Nora, nghĩa là các biến thể của nhân vật này, với chung một thông điệp về nữ quyền, khơi gợi nhận thức của phụ nữ khắp nơi về quyền lực của họ trong gia đình và trong mưu cầu hạnh phúc.

Các chị em của Nora còn có nghĩa là những phụ nữ chung cảnh ngộ hoặc những phụ nữ muốn lên tiếng về nữ quyền. Từng có chuỗi hội thảo Các chị em của Nora ở khắp nơi trên thế giới; từng có cuộc hội tụ mười mấy Nora tại Na Uy (gồm diễn viên đóng Nora các nước). Trong một cuộc như vậy có cả Nora Việt Nam- NSND Lê Khanh.

Xuất hiện sau suất diễn còn tươi rói đêm trước, Lê Khanh được một diễn giả ngưỡng mộ đặt câu hỏi: "Có bao nhiêu phần trăm hình ảnh người phụ nữ Việt Nam trong nhân vật chị đóng". Lê Khanh cho biết, thấy mình, mẹ mình, chị em mình và thậm chí Nora là tất cả phụ nữ trên thế giới cộng lại.

Bình đẳng giới- chuyện chưa có hồi kết

Bài phát biểu khá ấn tượng trong tọa đàm là của bà Rita Rita Skjcorvik, Thứ trưởng Văn phòng Thủ tướng Na Uy. Căn cứ số liệu và thống kê bà đưa ra thì Na Uy có lẽ là một trong những nước tiên tiến nhất về bình đẳng giới.

Có đại biểu xuýt xoa trước tiểu tiết như luật pháp qui định chồng được nghỉ làm khi vợ sinh con (tối thiểu 10 tuần). Bà Rita nói:

"Cốt lõi của bình đẳng giới là việc tái phân bổ quyền lực và chia sẻ quan tâm chăm sóc. Phụ nữ cần có nhiều quyền lực hơn trong khi nam giới cần ở nhà nhiều hơn với con cái. Nam giới cũng cần tham gia nhiều hơn vào việc chăm sóc người già và người đau yếu". Và "Bước tối quan trọng đầu tiên là tạo điều kiện cho các chị em của Nora quyết định sự lựa chọn của mình".

Với trải nghiệm của một phụ nữ hiện đại, tác giả Arhild Skre, trên một tờ báo Na Uy, diễn giải Nora như nhân vật đáng thương: "Người phụ nữ từng có khả năng giúp chồng khi anh ta khó khăn, bỏ nhà ra đi trong hoàn cảnh không biết tự giúp bằng cách nào. Nora sẽ phải biết chăm lo cho mình hơn để có thể gây ấn tượng, truyền cảm hứng hoặc để lại dấu ấn về sự giải phóng đối với cá nhân tôi".

Về Nhà búp bê trên sân khấu Việt Nam 2009, sau khi Ibsen mất 102 năm. Mặc dù Lê Khanh diễn Nora với cả tài năng và tâm huyết (có khán giả nhớ lại, năm 2006 chị khóc rất nhiều trên sân khấu khi đóng vai này), quả thực xem Nhà búp bê vẫn thấy độ lạc hậu nhất định.

Cách mà Nora yêu chồng mù quáng và đơn giản hóa cuộc sống khó thuyết phục những con người hiện đại? Ngay cả khi tấn kịch giả mạo giấy tờ, vay tiền cứu chồng chưa vỡ lở, Torvald có khi nào đáng yêu đâu? Bi kịch của sự nhận thức thì ở đâu cũng có, giới nào cũng có, và có lẽ có trước cả sự bất bình đẳng.