Bản năng con người … Sex …ám ảnh tính dục … ở nước nào cũng vậy, các nhà văn vốn dành cho đề tài này một sự ưu đãi đáng kể. Bước sang thời hiện đại càng nhiều người đổ xô vào để viết, trong số này có cả những nhà văn lớn, xem đó là con đường làm nên sự nghiệp, chẳng hạn như Moravia, Henry Miller, Nabokov ... Những trang liên quan tới sex là một phần làm nên giá trị văn chương của họ và quả thật chỉ bằng cách đó mới biểu hiện được tư tưởng cao đẹp.
Ở nước ta sau chiến tranh và trong giai đoạn mở cửa hiện nay, lẽ tự nhiên đề tài này cũng được khuấy động! Bởi nếu tính dục là một nhu cầu tự nhiên của con người, thì việc quan tâm tới nó cũng là tự nhiên, làm sao người ta lẩn tránh mãi được.
Nhà văn Liên xô cũ Ju. Trifonov từng nhận xét rất hay về lớp trẻ: họ giống cha ông họ thì ít mà giống với thời đại thì nhiều. Thành thử sự xuất hiện của những tác phẩm kiểu như thơ Vi Thuỳ Linh, thơ của nhóm Ngựa trời, hoặc các loại truyện như kiểu Bóng đè của Đỗ Hoàng Diệu – nên được coi là bình thường.
Cũng như rất bình thường là chuyện trước các sáng tác ấy - tôi muốn nói là với từng trường hợp cụ thể - mỗi người một ý, rồi sinh ra cùng lúc cả những ủng hộ biểu dương, những phản cảm, những lời phê phán dè bỉu. Tình hình theo tôi không có gì đến nỗi phảI làm ầm ĩ .
D. H. Lawrence là một nhà văn lớn của Anh, tác giả nhiều cuốn sách được đưa vào các từ điển lớn, vậy mà Người tình của Chatterley phu nhân của ông (in lần đầu 1928 ) khi ra đời ở quê hương mình cũng một thời gian dài bị cấm ngặt, và bản thân ông thì bị ra toà, trong khi ở một số nước nó lại được trọng vọng.
Tại sao như vậy? Bởi ngay ở những nước mà các giá trị văn hoá được xác lập một cách chắc chắn và hệ thống luật pháp đã hoàn chỉnh thì việc phân biệt giữa tác phẩm khiêu dâm, vi phạm đạo đức nhân bản, và tác phẩm dùng sex để biểu hiện khao khát nhận thức, khao khát tự do của con người, cái đó bao giờ cũng quá khó và dễ bị giải thích sai lệch.
Biểu hiện méo mó của một khao khát chân chính
Không nên nghĩ rằng việc một số cây bút trẻ ở ta thích viết về sex chỉ là do sự lây lan ảnh hưởng từ nước ngoài, là học đòi theo thói rởm. Phải nói đây cũng là nhu cầu của bản thân lớp trẻ trong nước.
Nay là lúc xã hội đang đổi khác, các khung nhận thức cũ ai cũng xem là chật hẹp, cũng như chuẩn mực đạo đức cũ là cần thay đổi, song cái mới chưa hình thành, nên trong đầu óc nhiều người vẫn chỉ có những giá trị cũ ngự trị. Cái đó lớp người lớn tuổi có thể thấy quen, nhưng lớp trẻ thì không chịu.
Lớp trẻ muốn khẳng định quyền tự do của mình, bằng cách thích làm ngược lại, cứ cáI gì cấm thì họ thử làm xem sao. Nói riêng trong phạm vi văn học: thứ văn mà họ bị nhồi nhét trong trường phổ thông không có sức lôi cuốn với họ nữa. Họ phảI tìm những cáI mà nhà trường không dạy. Trước là đọc, sau rồi tự làm ra để mình đọc và bạn bè đọc .
Mặt khác phải nhận chúng ta đang sống trong một xã hội mà nhiều giá trị rơi vào khủng hoảng. Làm ăn cẩu thả. Buôn gian bán lận. Dối trá tràn lan. Tham nhũng đến mức kinh hoàng. Lòng tin bị xói mòn và nhân tính bị hạ thấp. Trong hoàn cảnh ấy, sự xuất hiện thứ văn chương đậm chất sex không có gì khó hiểu. Người ta cần một chỗ để lẩn tránh và tự khẳng định.
Vơ đũa cả nắm bảo rằng những gì liên quan đến tính dục là phản văn hoá là có hại thì không thuyết phục được ai nữa. Mê tín dị đoan, theo tôi, còn gây tác hại rõ rệt hơn. Các trò bói toán đẩy con người xuống tình trạng u mê và hoàn toàn phó mặc họ cho định mệnh. Tôi nhớ là vào nhiều cơ quan cũng như tới các nhà làm ăn buôn bán thường gặp nhiều bát hương và cả các sếp lớn cũng đi cầu cúng.
Tại sao mê tín chỉ bị lên án sơ sài và trong thực tế là buông thả đến đâu thì đến? Chẳng qua ở đó người ta thường nhân danh một truyền thống lâu đời, và nhất là có sự có mặt đông đảo cùa lớp người già, còn sex thuộc về lớp trẻ, thế thôi .
Mấy điều phản bác sơ bộ
Nói vậy không phảI tôi hoàn toàn chấp nhận mọi thứ văn chương tính dục như nó đã có và còn có thể có.
Bên cạnh một ít tác phẩm biết gắn sex với nhu cầu nội tâm của con người, dùng sex như một thứ ngôn ngữ, thì ở ta, có quá nhiều bàI thơ thiên truyện ở đó người ta nói tới các cơ quan sinh dục và kể chuyện làm tình theo cái cách đứa trẻ vầy vò một thứ đồ chơi nhớp nháp, và mê muội trong cơn say của mình. Trước mắt tôi lúc này thường khi là một nhân cách kém sức đề kháng, dễ làm mồi cho bệnh tật .
Lại thấy có người lý luận “ Sex thuộc về con người và tất cả những gì thuộc về con người đều gần gũi với tôi . “ Ôi nghe có lý quá! Thế nhưng hãy thử bình tâm điểm lại. Nhu cầu tinh thần của nhân loại mở ra theo rất nhiều hướng. Nỗi thèm muốn được hiểu biết ngoại giới và bản thân. Ao ước vươn tới những đỉnh cao trí tuệ. Khao khát phiêu lưu và nhất là khao khát hướng thượng. Có bao nhiêu thứ khác thuộc về con người mà chúng ta cần khám phá chứ lẽ nào chỉ có sex, nhất là thứ sex trần trụi như nhiều người lôi ra để tự thoả mãn ?!
Tôi hiểu rằng sở dĩ một số cây bút trẻ đi vào tính dục chỉ đơn giản là vì ở đó họ không phải mất công học hỏi hiểu biết, ở đó họ được dịp vuốt ve phỉnh nịnh mình mà không phải đối diện một cách nghiêm túc với chính mình (có biết đâu khi thiếu cái ánh sáng của trí tuệ thì những trang sex mà họ thu được cũng nghèo nàn và thấp hèn đi rất nhiều so với nó có thể có).
Trong cả lớp trẻ chỉ có một bộ phận nhỏ đi vào đề tài này thì không sao. Nhưng nếu mọi người đua nhau nói tới sex, người nào nẩy nòi lên cũng đều là qua con đường sex, và chỉ có vài cây bút bất tài mới dở giọng chính chuyên chê bai sex, thì điều đó chẳng có gì là đáng tự hào nếu không muốn nói là một thảm hoạ thực sự.
Cũng nên nói thêm rằng trong những con đường lập danh cho nhanh cho xôm trò thì viết về sex theo kiểu hiện nay có vẻ ngon ăn hơn cả. Một lớp công chúng lười nghĩ và ham hưởng thụ rất cần được vuốt ve chiều chuộng. Họ sẵn sàng tung hô những tác phẩm nói hộ điều họ muốn, còn mấy cây bút kia lại càng có dịp vênh vang mà nói rằng đã có công tạo ra trong văn chương một làn sóng mới.
Tôi công nhận một phần sự thực đang là như vậy và trong xã hội hiện đại đây là một hiện tượng hợp quy luật. Trong cuộc đấu tranh với những cái tầm thường, nhân loại chưa bao giờ chiến thắng hoàn toàn, mọi chuyện không phải một lúc mà dọn dẹp ngay được. Điều phải lo là đờI sống văn hoá của cả xã hội. Một khi cái nền chung này phát triển theo đúng quỹ đạo của văn hoá hiện đại với những chuẩn mực mới mẻ của nó thì tự nhiên cái gọi là bộ phận văn học về sex cũng sẽ thay đổi để trở nên trong sáng và sâu sắc hơn.
Nhà phê bình Vương Trí Nhàn
Vietnamnet
