Thông tin này đã không còn gì mới mẻ, khi tại nhiều hội nghị gần đây ông Đậu Anh Tuấn (Trưởng ban Pháp chế, VCCI) liên tục đưa ra làm dẫn chứng cho việc thất thu thuế với các hộ kinh doanh, với lực lượng lên tới gần 2 triệu hộ.
Theo ông Tuấn, hộ kinh doanh đóng một khoản thuế khoán thấp. “Khoản thuế này hộ kinh doanh có thể thỏa thuận với cán bộ thuế, có địa phương cán bộ thuế còn hướng dẫn cho hộ kinh doanh cách lách thuế”, ông Tuấn dẫn chứng.
Ấy vậy nhưng câu chuyện thất thu thuế với các hộ kinh doanh trở nên nóng hơn, khi Thủ tướng có hẳn văn bản chỉ đạo Bộ Tài chính kiểm tra thông tin một số báo phản ánh về “mỏ thuế lộ thiên”. Bởi thực tế có tình trạng hộ kinh doanh ăn uống, sạp hàng ở chợ đầu mối… doanh thu hàng chục tỷ đồng mỗi năm, nhưng chỉ đóng thuế vài triệu, thậm chí chỉ vài trăm nghìn đồng.
Thực tế đó ai cũng biết, nhưng với ngành thuế thì… khó lắm, như lãnh đạo Tổng cục Thuế trả lời báo chí chiều 10/4. Đơn giản vì không nắm được doanh thu, không có hóa đơn, khoán thuế bằng quan sát, cảm quan của cán bộ thuế.
Theo ngành thuế, hiện cả nước chỉ khoảng 1,6 triệu hộ kinh doanh, đóng góp ngân sách hàng năm xấp xỉ 2% nguồn thu ngân sách nhà nước. Nhưng theo Tổng cục Thống kê con số này lên tới 4,6 triệu hộ và người kinh doanh cá thể, đóng góp khoảng 11-13% GDP.
Dù cách thống kê mỗi cơ quan một khác, nhưng rõ ràng khoảng cách giữa hoạt động thực tế của hộ kinh doanh và đóng góp của họ cho ngân sách khác xa quá lớn. Có lẽ thế nên mới có chuyện, một số cán bộ thuế và vài địa phương cũng không muốn hộ kinh doanh thành doanh nghiệp, vì sợ công khai, minh bạch khó kiếm chác.
Để ngăn chặn trốn thuế, ngành thuế ưu tiên chuyển hộ kinh doanh lên doanh nghiệp, nhưng ý tưởng này có vẻ khó khả thi, khi chính những rào cản từ thủ tục thuế đang cản trở hình thành doanh nghiệp. Điển hình như doanh nghiệp nhỏ, thậm chí siêu nhỏ, lợi nhuận chỉ vài triệu đồng, nhưng đã mang mác doanh nghiệp sẽ phải thực hiện thủ tục kế toán, thuế như một doanh nghiệp lớn.
Thậm chí, doanh nghiệp nhỏ vẫn phải bỏ tiền thuê riêng một kế toán, vì quy định vậy rồi. Mới nghe đã thấy ái ngại, nói chi khi đã bước vào cuộc. Chưa kể kéo theo đó là các rủi ro về thanh, kiểm tra của đủ lực lượng, ban ngành, thử hỏi còn ai dám lên doanh nghiệp?
Phát triển hộ kinh doanh lên doanh nghiệp là chủ trương đúng, là giải pháp hiệu quả để tăng thu thuế cho ngân sách, hoạt động kinh doanh minh bạch hơn. Nhưng phải có giải pháp để hộ kinh doanh tự nguyện lên doanh nghiệp vì động lực kinh tế, lợi ích của chính họ. Nếu chỉ kêu gọi hộ kinh doanh thành doanh nghiệp theo phong trào, chẳng chóng thì chày họ lại xuống làm hộ kinh doanh cho lành.
