Gặp những nhân chứng của “Cuộc xé rào” lịch sử - Kỳ II

Gặp những nhân chứng của “Cuộc xé rào” lịch sử - Kỳ II
TP -  Thời hạn hoạt động theo giấy phép là 15 năm, song, mới chỉ được vỏn vẹn 2 năm, hoạt động “vượt rào”, Cholimex đã phải rẽ sang một hướng khác, chia tay với bao kế hoạch, dự định từng ấp ủ, trong nỗi suy tư khôn nguôi…
Gặp những nhân chứng của “Cuộc xé rào” lịch sử - Kỳ II ảnh 1

Bác Tám Cao cười hóm hỉnh, hỏi chúng tôi rằng: “Chắc mọi người còn nhớ chuyện Trạng Lợn?”. Không đợi chúng tôi trả lời, bác nói tiếp: “Ngày xưa có anh chàng đi buôn lợn, khi vào cửa nhà quan thì ông quan nọ vừa ngủ dậy dụi mắt, vuốt râu rồi vuốt hai bên mép râu. Chẳng nói chẳng rằng anh ta xin ông quan 18 quan tiền rồi định lỉnh.

Quá ngạc nhiên, vị quan nọ cho người giữ lại cật vấn, thì anh chàng buôn lợn liền nịnh rằng quan lớn là người hay chữ, không cần nói, chỉ làm cử chỉ dụi mắt, vuốt râu là chữ  “Thập”, vuốt sang hai mép nữa là chữ “bát” vì thế, con mới xin 18 quan tiền. Quan lớn bật cười mà cho qua…

Quay lại chuyện của thành phố, các em biết đó, đứng trước thực trạng thành phố sau 5 năm giải phóng, Thành ủy và thường trực UBND TP ngày đêm lo lắng, trăn trở để làm sao tìm được lối thoát.

Cũng đã có đôi ba lần chúng tôi tranh thủ báo cáo miệng với một số đồng chí lãnh đạo TW, có người thì gật gù, “vuốt râu”, có người thì im lặng, chả còn cách nào khác, đành phải bắt chước ông Trạng Lợn ngày xưa.

Sau rất nhiều cuộc họp bàn, Thành ủy quyết định chọn “đột phá khẩu” là “xuất- nhập khẩu”, tập hợp một số chuyên viên, thương gia người Hoa hoạch định sách lược cụ thể, vì số đông các thương gia Hoa kiều rất có kinh nghiệm, năng lực kinh doanh XNK, đồng thời, họ lại có rất nhiều mối quan hệ với khách hàng quốc tế, họ hàng ở Hồng Công, Đài Loan, Singapore… và cuối cùng, Thành ủy đã “bật đèn xanh” cho một số cơ sở mạnh dạn “xé rào”. Cụ thể việc “xé rào” ra sao, các em nên gặp lại những người tham gia trực tiếp…”.

*  *  *

Trong buổi bình minh của thời kỳ “tiền đổi mới”, nổi lên một số gương mặt từng được cả nước biết tới như: Nguyễn Thị Ráo (Ba Thi), Bùi Văn Long – Tổng giám đốc Liên hiệp dệt, Nguyễn Thị Đồng – Phó giám đốc Dệt Thành Công, Lê Thị Lý– Giám đốc Dệt Phước Long…

Song, người đầu tiên chúng tôi muốn nêu danh lại xuất phát từ nghề cầm phấn, như ông tự nhận “một giáo viên bình thường” và sau một “sự cố gia đình”, ông phải “chuyển ngành” “mất dạy, đi buôn”…

Tại thời điểm đó, không ai ngờ được rằng, ông “mất dạy” ấy, không những xé rào thành công, mà sau này còn trở thành tác giả của khu chế xuất đầu tiên của cả nước – khu chế xuất Tân Thuận (TP HCM).

Ông là Phan Chánh Dưỡng – Người Việt gốc Hoa, một trong những người gắn bó với Cty Cholimex (Cty xuất nhập khẩu Chợ Lớn), đột phá khẩu đầu tiên về hướng “xuất- nhập khẩu trực dụng”.

Giám đốc đầu tiên của Cholimex là Hồng Tôn Như - người có năng lực bẩm sinh về kinh doanh XNK. Ngày 15/4/1981, Cy Cholimex được thành lập thì chỉ sau nửa tháng, ngày 1/5/1981 đã thực hiện trót lọt thương vụ đầu tiên:

Con tàu mang tên Weily với trọng tải 200 tấn, xuất phát từ Hồng Công cập cảng Sài Gòn chở theo 70 tấn nhựa PE, sợi Polyester, bột ngọt, phèn chua để đổi lấy 70 tấn đậu phộng của Cty Cholimex.

Đây là phát súng đầu tiên đột phá vượt rào cơ chế bao cấp lúc đó. Ông Phan Chánh Dưỡng đã kể lại trong “Trưởng thành theo năm tháng” rằng: Cuối năm 1982, Cty Cholimex tiến hành xây dựng XN Đông lạnh và XN Điện tử.

Trước đó, chỉ trong vòng 9 tháng, Cty đã nhập khẩu được 1.250 tấn nguyên liệu phục vụ cho sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, hàng tiêu dùng, xây dựng đảm bảo cho 42 cơ sở sản xuất hoạt động ổn định tạo việc làm cho gần 6.000 lao động…

Để dựng lập hai XN Đông lạnh và điện tử, Cty cần huy động thêm vốn ngoài xã hội, mặc dù Cty đã tích lũy được nguồn vốn khá lớn. Việc huy động vốn ngoài xã hội lúc đó là một việc hết sức mới mẻ (một hình thức Cty cổ phần sau này), nhưng theo cách tính toán của Cholimex, việc này sẽ tạo cho Cty có được sự phát triển vững chắc về mọi mặt, nhất là trong việc sử dụng tay nghề chuyên môn và mối quan hệ thị trường của các cổ đông tư nhân.

Đáp lại, các thương gia, tư nhân cũng rất nhanh nhạy, chỉ trong vòng 1 tuần, đã có trên 2.000 người tham gia với mệnh giá góp vốn là 20.000 đồng.

Nhìn lại bước đi của “đứa con đầu lòng” Cholimex của TP HCM, có thể thấy, Cty này đã báo hiệu sớm hàng thập kỷ những hình thái kinh tế của đất nước sau này…

Cùng với một số Cty , xí nghiệp khác, Cholimex đã bước đầu tạo ra được một diện mạo khởi sắc cho TPHCM. Có thể nói trong những năm 81-82, khắp thành phố đâu đâu cũng thấy bật lên một không khí mới, những tia sáng đầu tiên lóe lên về đời sống kinh tế thay da đổi thịt từng ngày. Xôn xao đầu ngõ, cuối phố người dân bàn chuyện làm ăn, đổi hàng, mua sắm, nhiều cửa hàng bách hóa, điện máy, hàng tiêu dùng lần lượt ra đời.

Hàng hóa như bột ngọt, bột giặt, kem đánh răng, vải, quần áo (toàn những thứ “xa xỉ” cuối thập kỷ 70) được bày bán tại nhiều nơi; ngay cả những mặt hàng “cao cấp” như radio, tivi – cassette… được lắp ráp tại Việt Nam cũng xuất hiện.

Cũng chính Cty Cholimex là nơi đầu tiên đưa máy vi tính vào quản lý Cty dưới hình thức “Trung tâm điện toán Cholimex”. Đáng tiếc thay, sự phát triển của Cholimex đang như “diều gặp gió” thì bị “lưỡi kéo cơ chế” cắt phựt dây diều.

Số là, năm 1983, Cty đã khai thác được khách hàng mua sắn lát khô với giá 98 USD/tấn. Khi cán bộ của Cty lên Pleiku thì phát hiện ra một hiện trạng là dân không chịu nhổ sắn bán cho Nhà nước vì giá thu mua của Nhà nước quá thấp: 2 đ/kg.

Chỉ tính riêng công nhổ lên và xắt ra phơi khô cũng đã gần 2 đ/kg. Nắm được tình hình, Cty chủ động bàn với lãnh đạo địa phương nâng giá mua sắn khô lên 4,5 đ/kg trên số lượng vài ngàn tấn.

Trên cơ sở tính toán giá mua đối với dân, cộng hết các chi phí giao xuống tàu thì 1kg sắn sẽ có giá là 4,9 đồng. Kết quả là, mỗi tấn, nông dân sẽ được thêm 2.500 đồng, còn Cty lời khoảng 1.960 đồng, còn đối với tỉnh, Cty cung cấp trở lại cho tỉnh những mặt hàng khan hiếm lúc đó như vỏ ruột xe tải, xi măng, vải, bột ngọt… với giá trị tương đương với giá trị giao sắn của Pleiku.

Như vậy là cả 3 bên: người trồng sắn – tỉnh – Cty đều có lợi. Thế nhưng, thương vụ này đã bị lên án là “hành vi phá hoại kinh tế” vì Cty đã dám mua giá sắn lát cao hơn so với quy định, để rồi sau đó, các đoàn kiểm tra của TW vào “kiểm tra tài chính” Cty Cholimex.

Kết quả là, dù thời hạn hoạt động theo giấy phép là 15 năm, song, mới chỉ được vỏn vẹn 2 năm, hoạt động “vượt rào”, Cholimex đã phải rẽ sang một hướng khác, chia tay với bao kế hoạch, dự định từng ấp ủ, trong nỗi suy tư khôn nguôi…

(Còn nữa)

Trần Hiếu, Mạnh Việt

Kỳ I: Chiến dịch X1 và X2

Kỳ III: Hành trình gian nan của một phương án đổi mới

MỚI - NÓNG
Nhiều chính sách mới có hiệu lực từ tháng 4/2024
Nhiều chính sách mới có hiệu lực từ tháng 4/2024
TPO - Từ tháng 4/2024, nhiều chính sách mới có hiệu lực như: sửa đổi, bổ sung một số điều của quy chế thi tốt nghiệp trung học phổ thông; không xét danh hiệu “Lao động tiên tiến” với người tuyển dụng dưới 6 tháng; quy định mới về xét danh hiệu "Thầy thuốc nhân dân", "Thầy thuốc ưu tú"...
Công an thông tin về vụ múc đất cao tốc mang đi bán
Công an thông tin về vụ múc đất cao tốc mang đi bán
TPO - Lãnh đạo Công an huyện Krông Pắc (Đắk Lắk) cho biết, việc khởi tố 2 bị can liên quan múc đất công trình cao tốc Khánh Hoà - Buôn Ma Thuột mang đi bán là hồi chuông cảnh báo. Công an huyện sẽ kiểm tra, xử lý các xe quá khổ, quá tải, nhất là việc múc đất của dự án đổ đi nơi khác không đúng quy định.