Trong lúc sóng to gió lớn còn nhường miếng lương khô cuối cùng và chiếc phao cá nhân cho đồng đội, sau đó mới chịu chìm xuống biển. Đó là ngày 5/12/1990.
LS Đại uý Vũ Quang Chương, chỉ huy nhà giàn 2A Phúc Nguyên trong trận bão số 8 năm 1999, chòi sắp đổ, vẫn bình tĩnh chỉ huy bộ đội. Phân công Đại úy Đảng viên Nguyễn Văn An thu dọn tài liệu, còn mình cuốn lá cờ tổ quốc vào người rồi rời giàn sau cùng.
Nguyễn Văn An và Vũ Quang Chương đều bỏ mình trong trận bão đó. Nguyễn Văn An có con trai mới sinh chưa kịp nhìn mặt bố. Các liệt sĩ hy sinh khi nhà giàn bị đổ gồm LS chuẩn úy Lê Đức Hồng, Thượng úy Phạm Tảo, Đại úy Nguyễn Văn Tư, Trung úy Lê Tiến Cương, Thượng úy Ngô Sĩ Nga, Máy trưởng chiến sĩ Hoàng Văn Cúc, Nguyễn Đức Hanh vv...
Giai điệu bài Hồn Tử Sĩ bất ngờ cất lên. Lạ làm sao thời khắc này, biển đang cồn cào thế chợt lặng...
Lễ tưởng niệm các chiến sĩ hải quân nhà giàn hy sinh những năm xa ấy vẫn thường được tổ chức mỗi khi tàu qua khu vực Ba Kè, chứ không riêng chi tàu HQ - 996 của chúng tôi hôm nay.
Biển thì dữ dằn, thiên nhiên khắc nghiệt mà sức người có hạn, nhưng chúng tôi sẽ tìm mọi cách để cố gắng tìm các anh, đưa các anh vào yên nghỉ trong đất liền...
Diễn văn lễ tưởng niệm có những câu đại ý như thế. Một vòng hoa và đồ lễ đạm bạc được từ từ thả xuống biển. Tôi để ý thấy vòng hoa không xoáy chồm lên cuốn ra xa mà dập dềnh theo tàu hồi lâu.
Về những ông tổ của hậu duệ nước Việt mới
Đất có tuần, nhân có vận nữa là biển cả mênh mông. Những căn nhà giàn, những cái chòi canh chủ quyền ấy không thể kém an toàn và tạm bợ được. Có một buổi sóng lặng, tôi ngồi với Thiếu tướng Nguyễn Nam, Chính uỷ Bộ Tư lệnh Công binh, thành viên đoàn công tác.
Nhiều người từng tấm tắc lẫn phàn nàn rằng, công binh là một nghề bí hiểm lẫn lãng mạn. Lạ là đến thời điểm này vẫn đang hiếm những tác phẩm đề cập lẫn ôm trọn cái tầm cấp lãng mạn và bí hiểm ấy. Có thể là hai duyên do.
Một, ngành công binh như thường lệ vẫn chưa chịu dịch chuyển những cánh cửa thép mà trong những hầm ngầm ấy chứa đựng biết bao điều bạn đọc quan tâm? Hai nữa có lẽ nhà văn ta kém tài. Có lẽ cả hai? Chuyện với Tướng Nam thú vị bởi cứ chấp chới giữa lằn ranh cái nói được và không nói được như thế...
Từ năm 1946, cụ thể là ngày 25/3, Bác Hồ ký Sắc lệnh thành lập Giao thông Công chính Cục gọi là Cục Công binh. Tôi cố mường tượng ra trong các cuộc kháng chiến, ngành công binh với hàng trăm, hàng nghìn công trình phục vụ cho quốc phòng lẫn dân sinh ở những nơi, trong những điều kiện khó khăn nhất. Nhưng có lẽ cũng chưa có công trình nào na ná như những nhà giàn này.
Có lẽ sẽ hằn rất lâu trong tâm trí những người từng được một lần may mắn đặt chân đến những khu nhà xây trên phần nổi của những đảo chìm của quần đảo Trường Sa, vì nó ấn tượng? Vị trí những nơi quần cư cho lính giữ đảo chìm hiện nay là đời thứ ba thứ tư gì đó.
 |
| Nhà giàn ở Trường Sa |
Thời kỳ đầu tiên chỉ là những cái cọc bê tông (có nơi dùng cọc gỗ) cắm xuống nền san hô trên bắc hoặc thưng ván hoặc bạt. Lều bạt chung chiêng giữa nước giữa trời/ Đến một cái gai cũng không sống được. Thơ của Trần Đăng Khoa như một thứ lý lịch trích ngang hệ thống lẫn lịch sử nhà cửa của đảo chìm Trường Sa.
Bây giờ qua một số đảo chìm, có đảo vẫn để nguyên cái nhà gỗ hoặc bê tông lều bạt ấy dáng chừng lưu lại làm kỷ niệm. Có đảo đã dỡ phá chỉ còn sót lại mấy cái cọc lênh khênh. Có đảo thì phá trụi để lấy nền cho thế hệ nhà thứ ba bây giờ.
Thế hệ thứ hai là có sự can dự của công binh, chủ yếu là công binh của hải quân đảm trách. Đó là những công trình nói là lô cốt cũng được, vì nó bít bùng bê tông, chỉ hở ra những khung cửa na ná như lỗ châu mai. Trong đó chia ra những ô bê tông dùng cho việc sinh hoạt lẫn phòng thủ. Loại nhà kiêm lô cốt như thế hiện vẫn còn.
Thế hệ thứ ba, biết nói như thế nào nhỉ, tạm gọi là một tổ hợp kiến trúc, nói chung cũng bắt mắt giữa dân sinh lẫn quốc phòng.
Từ xa ngó như cái nhà, màu trắng ba đến bốn tầng đột ngột nhô giữa đại dương. Nhà có cửa giả, có các phòng làm việc sinh hoạt hội họp, có những ô cửa trổ ra các hướng hình như tiện cho cả việc bố phòng lẫn phong thủy.
Tôi biết ngó bắt mắt là thế nhưng gì thì gì phải chịu được bão gió cấp cao nhất, lại cả động đất nữa. Rồi bên dưới tầng san hô kia, móng tất nhiên rồi nhưng cũng có thể là bể chứa nước ngọt hay công sự phục vụ cho việc phòng thủ này khác.
Phải có sự can dự kha khá của ngành công binh quốc gia vào việc thiết kế xây cất những thế hệ thứ ba của nhà ở các đảo chìm Trường Sa. Không biết mai kia có thế hệ nhà thứ bốn, thứ năm nữa không thì chịu!
Câu chuyện của chúng tôi trở lại với nhà giàn. Tôi chỉ biết láng máng rằng cái nhà giàn hiện nay là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa kết cấu khung thép của giàn khoan dầu khí với hệ thống móng cọc thép chịu được bão cấp 12 hoặc hơn.
Tôi cũng láng máng thêm, phải là một kết cấu thế nào đó, nhiều nhà giàn máy bay trực thăng có thể đậu được để tiện cho việc tiếp tế phòng mỗi khi biển động. Tôi ngạc nhiên khi được biết cái nhà giàn chót vùng biển đất Mũi Cà Mau cũng do quân của Tướng Nam đây thiết kế thi công.
Độc đáo là hệ thống nhà giàn ấy được mọc lên, trụ vững trên nền đất yếu mà trong nghề xây cất, quân xây dựng kỵ nhất bởi phải xử lý nền móng rất nhiêu khê.
Tôi ngó xuống làn nuớc thăm thẳm kia để rùng mình cái nỗi không biết làm sao mà anh em công binh làm cách nào thương lượng được với Hà Bá hay vua Thuỷ Tề để mà cắm được hệ thống đài cọc vững vàng kiên cố như thế.
Cứ tưởng công trình quốc phòng là bất chấp mọi thứ mọi giá! Thế nhưng mỗi một nhà giàn như thế đều tuân thủ ngặt nghèo quy định quy trình của nhà nước từ khâu thiết kế dự toán, tổng dự toán, rồi khâu chọn các nhà thầu rồi theo dõi thi công thẩm định nghiệm thu vv...
Có cụm từ Cụm Kinh tế Khoa học Dịch vụ trên Thềm Lục địa phía Nam nên gì thì gì cũng phải tuân thủ theo cơ chế. Đại để tư cách pháp nhân của ông Nam khi thi công xây dựng hệ thống nhà giàn mà quân dầu khí gọi là lá chắn thép cho ngành dầu khí Việt Nam, Bộ Quốc phòng được Chính phủ giao cho quản lý (bên A). Bộ Quốc phòng lại giao cho Bộ Tư lệnh Công binh. Như vậy, Bộ Tư lệnh Công binh chính thức là chủ đầu tư kiêm trưởng ban quản lý dự án!
Từ lều bạt chung chiêng giữa nước giữa trời đến nhà ba tầng (xin nói lại là một tổ hợp kiến trúc giữa dân sinh và phòng thủ). Từ cái chòi canh biển chênh vênh từng gây tổn thất cho lính canh đảo đến nhà giàn vững chãi kiên cố hiện nay, quân của Tướng Nam đã góp phần làm nên cái neo vững chãi bền chặt của chủ quyền biển đảo ở Trường Sa.
Mà nếu tôi không lầm, có lẽ họ là ông tổ của những hậu duệ mai kia sẽ cắm hệ thống đài cọc hiện đại, bà đỡ cho nền móng những thành phố, sân bay trên biển của nước Việt mới?
Còn nữa.
Xuân Ba
