Nắng nóng đang bao trùm dải đất miền Trung khốc liệt, diêm dân Nghệ An vùng bãi ngang vẫn ra đồng làm muối. Hạt muối năm nắng mười sương theo những chuyến xe nhọc nhằn rong ruổi khắp hang cùng ngõ hẻm, tiếng rao của người bán muối lạc giữa trưa hè, mặn chát.
Đội nắng ra đồng
Gió Lào thổi rát. Đường làng thưa thớt bóng người. Chúng tôi dừng xe, lội bộ vào bãi muối chói chang và ngửi thấy vị mặn thoảng trong gió, trong nắng. Những túp lều chơ vơ vừa là nơi cất dụng cụ làm muối, vừa là chỗ nghỉ ngơi của diêm dân. Trưa hè tĩnh mịch, khi mọi người tìm bóng râm tránh nóng lại chính là thời điểm thuận lợi để người dân vùng bãi ngang huyện Diễn Châu, Quỳnh Lưu (Nghệ An) kéo nhau ra đồng làm muối. Dưới cái nắng thiêu đốt và gió Lào khô hanh, người già cho đến trẻ nhỏ mỗi người mỗi việc lom khom cúi trên cánh đồng bạc trắng. Bà Đào Thị Vân (67 tuổi, xóm Bắc Liên, xã Diễn Kim) kể: “Gia đình tôi bắt đầu làm việc từ lúc nắng lên, đầu tiên là tràng, rồi cấy giạt, xúc đất vào trong giạt rồi dùng chân giẫm, giũi cho phẳng và đều, sau đó lấy nước vào ô. Mọi người lo nắng, dân bầy tui lại lo mưa. Muối phơi trên đồng bãi bất thình lình một trận mưa xuống, nếu không kịp xúc vào cất trong kho thì coi như công dã tràng”.
Theo những người dân xóm Bắc Liên, trời càng nắng gắt muối càng mau khô, nghề làm muối càng cho năng suất cao. Và khi dân các vùng lân cận tìm chỗ tránh nắng, thì diêm dân bãi ngang lại phải dầm mình trong nắng, phơi mình ngoài đồng bãi. Từ xa xưa, nghề muối là nguồn thu nhập chính của người dân nơi đây. “Quần quật làm cả ngày dưới thời tiết oi ả cực lắm chú à, nhưng không tranh thủ ra đồng ba ngày nắng thì nghề muối sẽ thất thu. Vất vả mấy cũng cố mà làm!”, một diêm dân Diễn Kim cho biết.
Không chỉ người già mà trẻ nhỏ cũng phải nai lưng trên cánh đồng muối. Nguyễn Thị Huyên (11 tuổi, xã Diễn Kim) nói: “Bố đi làm xa nên anh trai (13 tuổi) và cháu cùng ra đồng với mẹ. Lúc nào được nghỉ học thì chúng cháu ra giúp mẹ làm muối. Chúng cháu có thể làm tất cả các việc mà người lớn làm trên cánh đồng này”. Dưới nắng nóng gay gắt, nhiệt độ lên tới 40 độ C, những “diêm dân tí hon” ấy vẫn chăm chỉ giúp gia đình xúc đất, đổ nước vào từng ô, làm nên hạt muối kiếm tiền phụ giúp bố mẹ.
Ông Trương Đức Tuấn - Chủ tịch Hội Nông dân xã Diễn Kim cho biết: “Cuộc sống của diêm dân hết sức vất vả, giá muối thấp, thị trường tiêu thụ không ổn định nên diêm dân phải tự sản xuất rồi tự mang đi bán. Nhiều người đã phải bỏ nghề muối. Huyện có hỗ trợ thủy lợi phí nhưng cũng chưa đáp ứng đủ. Kênh mương tưới tiêu làm muối giờ bị xuống cấp hết. Về phía xã thì cũng chỉ có tinh thần động viên dân bám đồng bám ruộng”. Hiện trạng nghề muối ở Diễn Kim (huyện Diễn Châu) nói riêng và nghề muối ở vùng ven biển Nghệ An nói chung đang trong tình trạng rất bấp bênh. Không biết rồi đây diêm dân còn có thể tiếp tục bám trụ với cánh đồng muối bao lâu? Còn các địa phương khác như Diễn Ngọc và một số xã khác thì cánh đồng muối giờ đây cỏ đã mọc um tùm.
Tiếng rao mặn chát
“Ai muối đê!”, tiếng rao của người bán muối như chìm đi giữa trưa hè oi ả. Một ngày nắng xối, khi các gia đình đang quây quần bên mâm cơm thì tôi giật mình nghe tiếng rao yếu ớt. 12h trưa, tôi bắt gặp ông Ngô Xuân Lâm (SN 1956, xã Diễn Kim, huyện Diễn Châu) đang đánh vật với xe muối tại xã Nghi Ân, Nghi Lộc, Nghệ An. Ông Lâm mặt gầy, đôi mắt lõm vào sâu và làn da cháy đen. Gạt mồ hôi, ông kể: “Làm muối có lẽ là cái nghề cực nhất chú ạ! Muối trên đồng phụ thuộc vào thời tiết như mấy tuần ni trời nắng nóng thì mừng vì được mùa, nhưng khổ nỗi được mùa lại thường mất giá. Hằng ngày, diêm dân phải ra đồng từ lúc nhiệt độ cao nhất và làm quần quật cho tới 6 giờ chiều mới được nghỉ. Công sức thì bỏ ra nhiều rứa nhưng thu nhập lại thấp”. Gia đình ông Ngô Xuân Lâm có 3 nhân công, thu nhập mỗi ngày cao lắm cũng chỉ được 100.000 đồng.
 |
Giá muối hiện nay bán tại nhà là 1 ngàn đồng/kg, chịu khó chở bằng xe máy đi bán cũng được 3 ngàn đồng/kg. Thời điểm này được mùa muối nhưng xăng lại tăng. “Mỗi chuyến đi như ri nếu bán hết được 3 trăm ngàn mà trừ chi phí cũng chỉ lãi khoảng 150 ngàn. Mỗi năm chỉ có khoảng 3 tháng nắng để làm muối nhưng thu nhập bình quân mỗi tháng cũng khoảng 1,5 triệu đồng. Người làm muối thì không đủ ăn cứ vay mượn để chi phí hằng ngày thôi, mà ở các cánh đồng muối cũng không trồng được thêm loại cây gì để tăng thêm thu nhập cả!”, ông Lâm nói. Chị Cao Thị Hòa, trú tại xã Nghi Ân tiếp lời: “Đúng là cái nghề cực thật, trưa hè nóng như thiêu như đốt chỉ muốn kiếm nơi cho mát mà nằm. Thấy bác bán muối tội nghiệp quá, muối trong nhà chưa hết nhưng tôi cũng mua mấy cân ủng hộ cho bác. Ngày xưa người dân mua muối nhiều chứ giờ đủ các loại, nào bọt ngọt, muối I-ốt này nọ, mua muối trắng về cũng chỉ để cho gia súc ăn thôi”. Giá muối thấp, muối làm xong diêm dân bán cho các lái buôn địa phương hoặc đưa đi nơi khác đổi lúa, gạo.
Muối ế tích đầy vườn, sân
Một ngày đầu tháng sáu, khi trở lại đồng muối Quỳnh Thuận (huyện Quỳnh Lưu - Nghệ An), nơi được xem là vựa muối của miền Trung đang sôi động bởi vụ muối của kỳ nắng nóng dài ngày, thắng lớn. Nhà nhà phải huy động hết thảy thành viên để ra đồng thu hoạch muối. Chị Nguyễn Thị Hoa (trú tại Quỳnh Thuận) cho biết, những ngày này năm ngoái, giá muối bán ra tại ruộng có rẻ cũng 1.800 - 2.000 đồng/kg. Tuy nhiên, khoảng 2 tuần lại nay, chủ buôn không thèm tới ruộng để mua, giá cũng rớt xuống 800-1.000 đồng/kg. “Nhà tui đầu vụ muối này thu về 2 tấn nhưng tất cả đang dồn đống đầy chờ xem giá có nhỉnh được chút nào không. Thấy nắng càng to muối càng được mùa, giá muối càng giảm. Khổ thế đấy! Chờ thêm vài ngày nữa nếu có người mua giá bèo mấy cũng phải bán tháo để còn có cái mà lo cái ăn. Thấy nắng to, không ra đồng thì tiếc, mà ra đồng giữa thời tiết khắc nghiệt có khi bỏ mạng ngoài ruộng muối!”, ông Trần Văn Hạnh, 53 tuổi nói.
Ông Trần Ngọc Bình, Phó Chủ tịch UBND xã Quỳnh Thuận cho biết: “Toàn xã có tới 80% số dân đều sống bằng nghề làm muối. Muối dân Quỳnh Thuận làm ra vừa chất lượng, vừa sạch đẹp mà giá cả lại quá bấp bênh. Đầu ra hoàn toàn tùy thuộc vào thương lái. Nhìn cảnh diêm dân phải bán muối giá rẻ bèo để đổi cái ăn mà chúng tôi cũng đắng lòng. Thương diêm dân, chúng tôi tìm đủ cách lo đầu ra nhưng khó quá, các nhà máy muối cũng chọn muối miền Nam, vì giá vẫn rẻ hơn”.
Việc tìm đầu ra cho vựa muối Quỳnh Thuận vẫn đang là bài toán khó đối với huyện Diễn Châu, Quỳnh Lưu.
Trao đổi với PV Tiền Phong ông Hoàng Doãn Hòa, trưởng phòng kinh doanh Công ty Cổ phần Muối và Thương Mại Nghệ An cho biết, thời điểm hiện tại diêm dân được mùa muối nên thị trường “muối rất nhiều loại”, mà đầu ra cho sản phẩm cũng hạn chế và bị cạnh tranh gay gắt. Doanh nghiệp thu mua cầm chừng. Ông Hòa cho biết thêm, giá muối thì cũng phải tùy từng thời điểm và hợp đồng như hiện tại giá mà công ty mua dao động từ 1,3 đến 1,4 triệu đồng/ tấn. Mặc cho thời tiết nắng nóng khắc nghiệt và muối rớt giá, diêm dân vùng bãi ngang vẫn ngày ngày đội nắng ra đồng.
Theo dự báo của cơ quan Khí tượng Thủy văn, nắng nóng gay gắt tiếp tục xảy ra trên diện rộng ở các tỉnh miền Trung với nhiệt độ cao nhất phổ biến 36-39 độ C, một số nơi trên 40 độ C như: Con Cuông 41.1 độ C, Tây Hiếu 41.5 độ C, Quỳ Hợp (Nghệ An) 40.5 độ C, Hương Sơn (Hà Tĩnh) 40.9 độ C, Tuyên Hóa (Quảng Bình) 41.5 độ C, Đông Hà (Quảng Trị) 41.5 độ C...
