Dân sẽ bầu trực tiếp 385 chủ tịch xã

Nếu được Quốc hội thông qua, Nghị quyết về vấn đề này sẽ được thực hiện ngay trong năm 2009.

Bộ trưởng Nội vụ Trần Văn Tuấn cho biết, phạm vi thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường dự kiến được thực hiện tại 10 tỉnh, thành phố, thí điểm dân bầu trực tiếp Chủ tịch UBND xã tại 385 xã thuộc 39 tỉnh, thành phố, trong đó có Hà Nội, TP HCM và các tỉnh đại diện cho các vùng miền.

Việc bầu Chủ tịch xã sẽ được thực hiện tại các đơn vị bầu cử trong xã, danh sách bầu gồm hai ứng cử viên, người trúng cử phải đạt trên 50% số phiếu. Ít nhất mỗi huyện sẽ thí điểm chọn một xã để bầu.

Người trúng cử đương nhiên là đại biểu HĐND xã, được hưởng chế độ, chính sách theo quy định. Điểm đáng lưu ý, theo đề án, người ứng cử có thể không là đảng viên, nhưng nếu đựơc dân tín nhiệm bầu thì đương nhiên được chấp nhận.

Bộ trưởng Nội vụ cho biết, đề án cũng đề cập việc bãi nhiệm Chủ tịch UBND xã không hoàn thành nhiệm vụ. Trong trường hợp này, cần có 1/3 cử tri có đơn kiến nghị bãi nhiệm. Trên cơ sở đó, MTTQ sẽ xem xét, trình cấp có thẩm quyền quyết định.

Báo cáo Thẩm tra của Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Văn Thuận đồng tình với việc thực hiện đề án nhằm đẩy mạnh hiệu quả hoạt động của chính quyền đô thị, mở rộng dân chủ trực tiếp.

Tuy nhiên, còn có ý kiến băn khoăn về số lượng địa phương tiến hành thí điểm quá rộng, việc tồn tại  nhiều mô hình chính quyền sẽ gây khó khăn trong hoạt động của địa phương. Ngoài ra, có ý kiến đề nghị làm rõ vì sao chưa thí điểm bầu Chủ tịch UBND phường, vấn đề tên gọi của UBND xã nơi bầu trực tiếp Chủ tịch xã…

Trưởng ban Dân nguyện Trần Thế Vượng đề nghị Chính phủ làm rõ vì sao phải thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường? Ông Vượng cho rằng Tờ trình thiên về lý lẽ HĐND ở các cấp này không cần thiết, có thể cản trở, làm chậm việc thực hiện các nghị quyết. Nếu lập luận như vậy thì nên chịu đựng mô hình này thêm một thời gian nữa, chuẩn bị các điều kiện để bỏ hẳn trong thời gian tới.

Chủ tịch HĐDT của Quốc hội Ksor Phước đề nghị làm rõ mô hình, cấu trúc chính quyền nơi thí điểm. “Đưa chính quyền gần dân, có hiệu lực, hiệu quả hơn, nhưng vẫn phải đảm bảo quyền giám sát của nhân dân đối với chính quyền”- Ông Ksor Phước nói.

Lo cục bộ, dòng họ

Phát biểu thảo luận, Trưởng ban công tác đại biểu Phạm Minh Tuyên cho rằng bầu trực tiếp chủ tịch xã là vấn đề không đơn giản, cần lường trước vấn đề cục bộ địa phương và dòng họ.

“Hiện nay, rất nhiều nơi Bí thư, Chủ tịch xã đều rơi vào thôn đông người, nói là dân chủ cao hơn nhưng chưa hẳn” - Ông Tuyên nói.

Từ ý đó, ông Tuyên cho rằng, Chủ tịch xã dân bầu, dù được giao quyền cao hơn, vẫn phải trực tiếp chịu sự giám sát của HĐND xã, phải đảm bảo sự lãnh đạo chặt chẽ của Đảng. Cùng lo ngại về sự “phức tạp” khi bầu trực tiếp chủ tịch xã, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền nói: “Xã một thôn không sao, nhưng xã 2,3 thôn sẽ phức tạp. Phải thiết kế quy trình, cách thức bầu vì Chủ tịch xã rất quan trọng. Chủ tịch xã ở thôn nào thì thôn ấy được nhờ, ở dòng họ nào thì dòng họ đó được nhờ”- Ông Hiền nói.

Để khắc phục tính cục bộ, ông Hiền cho rằng vai trò của MTTQ trong việc giới thiệu người ứng cử, tổ chức hiệp thương là rất quan trọng. Ngoài ra, cần thu hẹp, không nên thí điểm quá rộng như đề án.

“Chính phủ cần nêu rõ khó khăn trong việc thực hiện đề án khi báo cáo với Quốc hội, không phải để chùn bước mà là để minh bạch, tạo sự đồng thuận để thực hiện”- Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng nói.