Một khoảng đất rộng chừng 16-17 ha (thuộc làng Đăk Ri Peng, xã Tân Cảnh, huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum) bị đào bới tung lên nham nhở.
Những thùng phuy, can nhựa xếp hàng ngổn ngang dùng để chứa hóa chất dùng cho việc đào đãi vàng, cùng với nhiều đống hóa chất màu trắng.
Nhiều lán trại lúp xúp quây dọc theo sườn đồi men theo dòng sông. Người thanh niên đang ở nhà trông lán trại tiếp chuyện: “Tụi em phải xay đá để lấy vàng nên mất thời gian rất lâu và vất vả lắm, còn mấy ổng người nước ngoài kia kìa họ vào đây nói “tư vấn” kỹ thuật đãi vàng nhưng thực tế là họ dùng chất Xyanua để đãi vàng...”.
Sử dụng “công nghệ” chất độc nguy hiểm xyanua quả là... lợi hại! Đống đất đá ngổn ngang chừng 30m3 phía dưới được lót bằng những tấm ni-lon rồi đem ủ sau đó dùng hóa chất xyanua đổ vào để “làm mềm” số đất đá này, đến khi vàng chảy ra thành nước và đọng lại dưới tấm nilon, giai đoạn cuối là dùng than để “hấp thu” vàng rồi mới chiết xuất.
Theo những “phu vàng” ở đây, tại bãi vàng Đăk Ri Peng này có 3-4 “chuyên gia” người nước ngoài họ bảo đến để “tư vấn kỹ thuật”, nhưng như trên đã nói, theo tìm hiểu của chúng tôi những người này đã sử dụng loại hóa chất độc hại mà Nhà nước đang cấm sử dụng.
Qua quan sát của chúng tôi, sau khi qua các “tầng nấc” để có được vàng, thì toàn bộ nước thải độc hại này đều đổ ra sông PôKô, hậu quả thế nào thì ai cũng biết nhưng vì món lợi nhuận khổng lồ trước mắt mà họ bất chấp tất cả.
Dòng PôKô kêu cứu!
Theo những người dân quanh vùng cho biết: Bãi vàng này hoạt động đã từ 6-7 năm nay, suối Đăk Tô Har chảy qua làng Đăk Ri Peng luôn trong tình trạng đục ngầu, nếu như trước đây là dòng suối mát cung cấp nước ăn uống, tắm giặt cho cả buôn làng, còn nay thì... già làng A Hon thở dài ngao ngán!
Chỉ vào đám ruộng gần 1ha của 7 hộ dân trong làng cho rằng, trước đây lúa xanh tốt là thế, còn bây giờ phải bỏ hoang vì do đất bùn của bãi vàng trôi xuống bồi lấp ngập đến đầu gối.
Theo anh A Pheo, một người dân địa phương thì “Các cuộc tiếp xúc cử tri của HĐND 3 cấp, bà con đã phản ánh tình trạng đào đãi vàng này làm mất ruộng và ảnh hưởng đến cuộc sống, nhưng vẫn chưa được các cấp có thẩm quyền giải quyết thấu đáo”.
Già làng A Hon cho biết cách đây 2 năm, 5 con bò của ông A Ing sau khi uống phải nước tại một vũng nước do mấy người đãi vàng để lại, lập tức cả 5 con lăn quay ra chết.
Anh A Ý - Công an viên của thôn- người cũng được chứng kiến vụ việc này cũng khẳng định: “Loại nước mà khu đãi vàng thải ra có màu xanh xanh, khi bò uống xong đi được vài bước chân đã lăn đùng giãy đành đạch vài cái rồi chết liền à!...”.
Dòng PôKô vẫn chảy xiết, thay vào màu nước xanh ngắt trước đây đến nay thì đục ngầu, tất cả đổ về công trình thủy điện Plei Krông, rồi Ya Ly, Sê San... phía dưới hàng ngàn con người đang sử dụng nguồn nước này cho sinh hoạt - vì nạn đào đãi vàng mà dòng PôKô đang phải kêu cứu.
