- Kỳ 1: Thợ lò xuất sắc nhất ngành Than
“Lo là người thợ tồi”
Qua câu chuyện kể của một người bạn về người thợ mỏ được tập đoàn TKV đúc đồng dấu chân ở độ sâu -300 mét. Chúng tôi tìm về Công ty CP Than Hà Lầm (TP Hạ Long) để được mục sở thị những câu chuyện ly kỳ của thợ mỏ và gặp mặt anh Nguyễn Trọng Thái, người công nhân được gọi với cái tên trìu mến “người sống dưới lòng đất”.
Công ty than Hà Lầm có hơn 4 nghìn công nhân, được làm việc theo ca ở nhiều công trường khác nhau nhưng khi nhắc đến Nguyễn Trọng Thái thì không ai không biết đến. Thái như một thần tượng, một nguyên mẫu của người thợ lò. Với vị trí là một tổ trưởng tổ đào lò cùng 23 năm kinh nghiệm, Nguyễn Trọng Thái đã liên tiếp ghi tên mình vào những kỷ lục của ngành Than.
Với dáng người dong dỏng, khuôn mặt đen bởi bụi than, Thái nhoẻn miệng cười với chúng tôi khi đang chỉ việc cho công nhân cách vận hành máy thông gió. Nhìn từng cử chỉ ân cần và phong thái giản dị, ít ai nghĩ đây là người thợ lò nổi tiếng toàn ngành Than với lòng dũng cảm cùng ý chí quyết tâm luôn cống hiến hết mình cho công việc.
Sinh ra trong một gia đình có 4 anh em trai, bố làm kiểm lâm, mẹ làm giáo viên, cuộc sống gia đình khó khăn. Sau khi tốt nghiệp trường trung cấp mỏ Việt – Xô, năm 19 tuổi, Thái quyết định rời quê hương Hải Dương ra Quảng Ninh lập nghiệp và đầu quân cho Công ty CP Than Hà Lầm. Cũng từ đây, cái tên Nguyễn Trọng Thái được nhắc đến như một hiện tượng của toàn ngành Than.
Chỉ sau 3 năm “nhập môn” làm thợ lò, năm 1997, Thái đoạt giải thưởng “thợ xuất sắc toàn ngành”, được công ty đặc cách nâng lương và bổ nhiệm làm Tổ trưởng tổ đào lò của công trường kiến thiết cơ bản 1(chuyên mở những đường lò cơ bản phục vụ các đơn vị khai thác than). Điều đặc biệt, gần 20 năm Thái chỉ làm đúng 1 vị trí tổ trưởng mặc dù rất nhiều lần lãnh đạo công ty muốn cất nhắc anh lên vị trí cao hơn nhưng Thái đều từ chối – “Mệnh tôi sinh ra là để đào lò, tôi chỉ thấy tự tin khi làm đúng công việc của mình. Đào lò là nghề của tôi và tôi yêu công việc này”.
Từng đó năm chỉ huy tổ thợ đào lò mang tên mình, tổ Nguyễn Trọng Thái luôn duy trì vị trí đứng đầu, không chỉ ở Cty CP than Hà Lầm mà còn ở toàn ngành than, với những kỷ lục chưa có ai xô đổ như: Năng suất cao nhất và ít sự cố nhất. Liên tục 7 năm liền, từ 2001-2007, tổ Nguyễn Trọng Thái dẫn đầu TKV về sản lượng đào lò. Bình quân, mỗi năm tổ của anh đào được khoảng 3km đường lò, một thành tích đáng nể trong ngành than.
Để có được những thành tích như vậy, Thái luôn tâm niệm một điều là phải luôn nỗ lực phấn đấu để cống hiến hết mình. Trên cương vị một tổ trưởng, Thái luôn quán triệt anh em phải đặc biệt tuân thủ quy trình, đặt an toàn tính mạng, tài sản lên hàng đầu. “Luôn thắp lửa cho tinh thần của anh em, tạo tình đoàn kết, kỹ luật trong công việc. Bản thân phải biết hy sinh, gương mẫu thì tập thể mới lớn mạnh và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao” - Thái chia sẻ.
Rửa vội khuôn mặt dính đầy bụi than, Thái cười bảo – “Các anh thông cảm, nghề thợ lò lấm lem thế thôi, xong việc chỉ cần dội qua cái là lại đẹp trai ngay. Ngày xưa lấy vợ, vợ mình không tin suốt ngày mình sống dưới hầm than. Chỉ đến lúc sinh thằng cu đầu, nhận được tin, mình chạy vội về nhà quên tắm gội, vợ mới tá hỏa. Đến con chó nó cũng lạ người sủa inh ỏi”.
Nói xong, Thái nhanh nhẹn kiểm tra tư trang, đồ bảo hộ cho từng người. Cách anh chỉnh lại từng dây đai lưng, bóng đèn mỏ trên đầu từng người mới thấy được sự gần gũi, ân cần của anh. “Xuống hầm nhiều đoạn tối lắm, phải kiểm tra thật kỹ để tránh sai sót. Nói chui lò là khổ cũng không đúng, mà phải nói là sướng thì đúng hơn. Chỉ cần tận thấy dòng suối than đen nhánh chảy ra từ lòng đất thì lòng cứ rạo rực, sung sướng vô cùng. Có bài hát Tôi là người thợ lo và anh em chúng tôi thường hát lái thành Lo là người thợ tồi” – Nguyễn Trọng Thái vui vẻ nói.
Tổ đào lò mang tên Nguyễn Trọng Thái. Vàng đen từ lòng đất
Sau khi kiểm tra bảo hộ lao động, ông Trần Mạnh Cường, Giám đốc Công ty CP Than Hà Lầm dặn đi dặn lại anh em chúng tôi – “Các chú xuống lò phải hết sức cẩn thận, nên đi theo dấu chân của anh Thái để tránh gặp phải sự cố. Như anh em chúng tôi quen rồi nên từng ngóc ngách đều nhớ rõ. Sơ suất bước chệch là thụt hố nước, kẹt vào ray hoặc bị băng cào cuốn đi như chơi đấy”. Thế mới biết, nghề thợ mỏ không chỉ cần sức khỏe mà còn cần sự khéo léo, cẩn thận và đặc biệt là phải yêu nghề.
Chúng tôi vào một ca-bin mô-nô ray để xuống lò ở độ sâu âm 50 mét so với mặt nước biển. Từ đây, mọi người đi bộ chừng hai cây số ngoằn ngoèo qua các đường hầm rồi bám vào một sợi cáp để leo ngược lên khu lò chợ đang khai thác ở độ sâu âm 36 mét. Thật kinh ngạc vì ở sâu trong lòng đất, một hệ thống đường hầm chằng chịt kèo dài tít tắp. Quả thực, không có người dẫn đường thì việc tham quan hầm sẽ bất khả thi.
Men theo bước chân của Thái, bên phải là những máng cào than rì rì chạy. Dưới ánh đèn mỏ, một dòng suối than lấp lánh từ trong lòng đất hun hút tuôn ra, mải miết chảy về phía đường lò chính. Chốc chốc, Thái khom người xuống vốc một nắm than trên máng rồi đưa ra trước ánh đèn soi kỹ rồi lại thả vào máng than. “Anh ấy đang kiểm tra chất lượng than. Chỉ cần nhìn độ ánh của than là anh Thái có thể đoán được độ dày của mặt gương và lên đề cương trong đầu cho bước đào lò tiếp theo” – Anh Nguyễn Văn Thiên, tổ phó tổ đào lò giải thích.
Chúng tôi men theo bờ suối than để ngược lên tận nguồn. Từ xa đã thấy loang loáng ánh đèn mỏ và tiếng người, tiếng cuốc, nhộn nhịp và hối hả. Lò chợ đang vào buổi “chợ đông”. Trên đoạn hầm lò chừng 60 mét, mấy chục thợ tất bật, người cuốc than, người điều chỉnh giá đỡ. Không khí đặc quánh bụi than, hầm hập hơi nóng. Có quãng, than đùn ra lấp chật lòng hầm, chúng tôi phải nhoài người trườn qua những đống than hôi hổi nóng mới đi tiếp được.
Từ khi bước chân vào hầm, chúng tôi như bị lạc vào một thế giới hoàn toàn khác biệt. Xung quanh toàn là than, dù có đèn trên đầu và đèn trong đường hầm nhưng dường như những thứ ánh sáng này không thấm vào đâu so với màu đen của than, một màu đen hun hút, lấp lánh. Tiếng những động cơ vận hành càng tạo thêm sự huyền bí, nơi những người thợ mỏ ngày đêm lao động hăng say để khơi nguồn cho dòng suối than mải miết chảy dài như vô tận.
Sau khi đi một vòng tham quan để hiểu thêm về công việc của những người thợ lò, chúng tôi quyết định quay trở lên. Từ dưới hầm lò lên mặt đất, ông Trần Mạnh Cường vui vẻ nói - “Anh em mình toàn thanh niên, sức dài vai rộng, hôm nay thử leo bộ từ đây lên mặt đất mà không cần đi ca-bin mô-nô ray để trải nghiệm công việc của người thợ mỏ chúng tôi nhé”. Mọi người đều đồng ý. Ông hướng dẫn chúng tôi thắt đai nối vào hệ thống cáp tời hỗ trợ để leo cả ngàn bậc dốc từ dưới lòng đất lên miệng lò.
Để có được những tấn than từ sâu trong lòng đất, công việc của những tổ đào lò như Nguyễn Trọng Thái là vô cùng quan trọng. Các anh chính là những người mở đường, những người khơi thông dòng chảy của suối than. Các anh luôn có mặt ở những nơi khó khăn, như khi vượt khay gặp đá, gặp nước hoặc đường lò sâu. Chính Nguyễn Trọng Thái là người thợ lò đầu tiên của ngành than đặt chân xuống độ sâu âm 300 mét, dấu chân ấy đã được TKV đúc đồng để trưng bày tại phòng truyền thống.
Trong suốt cuộc đời làm thợ đào lò, anh Thái luôn tâm niệm phải yêu nghề thì nghề mới yêu lại mình. Dù công việc gặp bất cứ khó khăn, vất vả nào anh đều vượt qua. “Nhiều khi anh em chúng tôi đưa ra những sáng kiến, thay đổi trong sản xuất, thậm chí thông qua cả hội đồng xét duyệt nhưng vẫn phải xuống tận lò gặp Thái để trao đổi lại phương thức áp dụng. Vì chính Thái mới là người có kinh nghiệm thực tế, người có hơn nửa thời gian cuộc đời sống dưới lòng đất” – ông Đoàn Ngọc Huy, Phó Chánh văn phòng Công ty Than Hà Lầm nói.
--------------
Kỳ 2: Vinh Quang người thợ mỏ
“Nguyễn Trọng Thái là một hiện tượng của ngành than, là hình tượng mẫu mực của người thợ lò. Trong công việc, Thái còn là một người thủ lĩnh của hơn 30 công nhân luôn đạt thành tích đứng đầu ngành than. Anh xứng đáng là tấm gương sáng cho nhiều thế hệ công nhân mỏ noi theo” .
Ông Trần Mạnh Cường, Giám đốc Công ty CP Than Hà Lầm
