Quy hoạch hiện tại đang phá vỡ di sản đô thị. Nguyên nhân căn cốt ấy tạm gác sang một bên. Xét đến cùng, cốt lõi vẫn là người tham gia giao thông, những người có cách đi và ứng xử như thể “kháng cự”. Trong số hàng đống lỗi như dừng đỗ không đúng quy định, bóp còi inh ỏi, bật pha trong phố, đi ngược chiều, có ba lỗi đáng chú ý.
Thứ nhất, chiếc mũ bảo hiểm với sự “kháng cự” từ cả hai phía. Hầu hết người đi xe máy đội mũ bảo hiểm nhưng phần lớn cái họ đội không an toàn cho đầu của họ chút nào. Ngay cả các mũ gọi là đạt chuẩn cũng chỉ che được nửa đầu và lẽ ra chỉ dùng khi đi xe đạp. Đã ngồi xe máy, đúng ra phải đội mũ cả đầu. Song tất cả các quy định đảm bảo an toàn thực sự cho đầu của họ đều bị phớt lờ. Họ đội chỉ vì cảnh sát. Nhiều cảnh sát cũng xài mũ kiểu vậy. Họ hầu như cũng không phạt người dùng mũ rởm bất chấp mức phạt cho phép ngày càng cao.
Thứ hai, người lái ô tô lấn làn đường cho xe máy. Chĩnh chện trong một không gian di động kín mít an toàn, họ vẫn “kháng cự” với hàng đàn xe máy yếm thế. Khi một ô tô bịt kín dòng di chuyển của đàn kiến, lượng xe máy luôn lớn gấp nhiều lần ô tô, nó gây tê liệt cho cả tuyến đường. Cảnh sát mần thinh. Chẳng mấy chốc hàng đàn ô tô lấp kín dòng xe máy.
Thứ ba, vượt đèn đỏ có thể bắt gặp bất cứ lúc nào. Giờ cao điểm, lỗi ấy là thủ phạm chính gây ùn tắc và khiến ùn tắc trầm trọng hơn. Xuất hiện tính quy luật là vượt đèn đỏ gần như an toàn hơn cả. Cảnh sát ít động đến các lỗi được cho là vặt ấy.
Vì sao ở một đất nước thống nhất gần nửa thế kỷ mà cách đi lại của nhiều người vẫn như kiểu chạy giặc, bản năng sinh tồn? Vì sao nhiều người hễ xuống đường là phạm lỗi? Phải chăng họ chỉ muốn thoả mãn các nhu cầu xung năng bằng cách thuận theo nguyên tắc khoái cảm, nguyên tắc làm rối loại dòng chảy cuộc sống cộng đồng?
Xung đột giao thông ở Hà Nội được cắt nghĩa như là xung đột giữa cái được ý thức và cái vô thức, giữa nguyên tắc khoái cảm và nguyên tắc thực tế, giữa ham muốn bản năng và biết thức tỉnh trước các điều cấm.
Hành vi kháng cự bởi ích kỷ chỉ bị triệt tiêu khi và chỉ khi luật pháp được áp dụng nghiêm khắc. Một công dân Brazil vừa bị nước Anh phạt vạ khoản tiền tương đương 272 triệu đồng kèm cấm lái xe một năm vì lỗi có cồn trong máu khi đang lái xe dù anh là tiền đạo nổi tiếng của CLB Liverpool lừng danh. Một dân tộc có thể vượt qua vực thẳm trên một lối đi hẹp nếu dân tộc đó có các công dân biết tuân thủ luật và luật làm ra không nằm trên giấy.
