Đó là phát biểu của bà Shoko Ishikawa, Trưởng đại diện Cơ quan Liên hợp quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) tại buổi “Tọa đàm chính sách Tiếp cận công lý cho phụ nữ bị bạo lực tình dục (BLTD) ở Việt Nam” diễn ra sáng 8/12 ở Hà Nội.
Tọa đàm là hoạt động nằm trong Chiến dịch toàn cầu “16 ngày hành động để chấm dứt bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái” do Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban-Ki Moon phát động nhằm đưa ra thông điệp về việc không dung thứ cho BLTD và các hình thức bạo lực khác đối với phụ nữ và trẻ em gái trên toàn cầu.
87% phụ nữ và trẻ em bị quấy rối tình dục nơi công cộng
Mặc dù hiện tại chưa có thống kê số liệu quốc gia chính thức về các loại hình BLTD khác nhau tại Việt Nam, nhưng số liệu từ một vài nghiên cứu nhỏ gần đây chỉ ra tình trạng báo động của BLTD tại Việt Nam. Theo đó, 87% phụ nữ và trẻ em gái bị quấy rối tình dục ở nơi công cộng; gần 30% phụ nữ hành nghề mại dâm cho biết họ từng là nạn nhân của BLTD và 22% đã bị cưỡng ép tình dục; 10% phụ nữ bị chồng BLTD.
Đáng chú ý, 34% phụ nữ từng kết hôn cho biết từng bị chồng bạo hành thể xác hoặc tình dục, 58% phụ nữ chịu ít nhất 1 trong 3 dạng bạo lực về thể xác, tình dục hoặc tinh thần ít nhất một lần trong đời.
Đáng báo động hơn, BLTD có thể xảy ra tại gia đình hay những nơi được cho là “an toàn” và “bình yên”. Nhiều người cho rằng, ‘cưỡng hiếp’ phải có yếu tố người lạ, bị ép buộc và/hoặc để lại những tổn thương về thể xác cho nạn nhân.
Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây về 462 vụ việc cưỡng hiếp và tấn công tình dục đã chỉ ra một thực tế hoàn toàn khác. Trong 86% những vụ việc này, kẻ tình nghi lại có mối quan hệ quen biết với nạn nhân và phần lớn các vụ việc xảy ra tại nơi riêng tư mà không hề có sự tổn thương về thể xác.
Cần đưa bạo lực tình dục ra ánh sáng
Theo ông Chris Batt, Quản lý văn phòng UNODC Việt Nam, bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái là một vấn đề nghiêm trọng và phổ biến. Tuy nhiên đây lại là một trong những loại hình tội phạm ít bị truy tố nhất trên thế giới. Hơn nữa, chủ đề về BLTD lại thường bị coi là chủ đề nhạy cảm để thảo luận công khai vì sự kỳ thị đối với loại hình tội phạm này, khiến những ai là nạn nhân buộc phải im lặng khi bị lạm dụng.
“Sự im lặng trước BLTD đối với phụ nữ và trẻ em gái cần phải bị phá vỡ. Để đối phó hiệu quả với vấn nạn này, chúng ta cần một cách tiếp cận lâu dài, có hệ thống và toàn diện nhằm thừa nhận và bảo vệ quyền con người bình đẳng và đầy đủ của phụ nữ” - Ông Chris nói thêm.
Bà Shoko Ishikawa, Trưởng đại diện UN Women cũng cho biết: “BLTD thường xuyên bị xã hội che giấu. Khi một người phụ nữ nói rằng cô ấy bị cưỡng hiếp, ngay lập tức rất nhiều người sẽ đặt ra câu hỏi là cô ấy đã làm gì để khêu gợi hành vi tình dục nhằm vào bản thân mình, có thể vì cô ấy đã tới nhầm một nơi nào đó vào nhầm thời điểm, hoặc do cô ấy ăn mặc không đúng đắn – vì nhu cầu tình dục của nam giới được mặc nhiên coi là bản năng tự nhiên của con người, còn ‘người con gái ngoan’ sẽ không chủ động về tình dục. Vì thế, Nghiên cứu quốc gia về bạo lực gia đình cho thấy, 87% phụ nữ bị bạo hành gia đình không tìm tới sự trợ giúp từ các cơ quan có thẩm quyền. Điều này có thể dễ dàng hiểu được tại sao”.
Để khắc phục tình trạng này, bà Shoko Ishikawa nhấn mạnh: “Chúng ta phải ngay lập tức thay đổi quan niệm về giới. Vấn đề giới là do xã hội tạo nên. Nghĩa là, vai trò của phụ nữ và nam giới là được học và được hiểu từ xã hội và văn hóa xung quanh chúng ta. Nhưng điều này cũng có nghĩa là chúng ta cũng có thể thách thức và thay đổi”.
Bà Pratibha Mehta, Điều phối viên thường trú của Liên hợp quốc tại Việt Nam cho rằng, muốn hạn chế BLTD cần phải thay đổi suy nghĩ và thái độ của mọi người về bạo lực giới, đặc biệt là BLTD, bao gồm quấy rối tình dục. “Nam giới cần phải nhận ra rằng phụ nữ cũng bình đẳng như nam giới để có thể an toàn trong bất kỳ môi trường nào dù tại nhà, nơi làm việc hay ở nơi công cộng. Không nên coi nam giới là thủ phạm tấn công tình dục, mà cần nhìn nhận họ như là đối tác và tác nhân quan trọng tạo nên sự thay đổi. Mô hình nam giới với vai trò tích cực cần phải được xây dựng và khuyến khích để tạo ra sự bình đẳng thực sự trong xã hội” – bà Pratibha Mehta cho biết.
Tại toạ đàm, các đại biểu cũng đã chia sẻ những câu chuyện có thật về những khó khăn mà phụ nữ bị BLTD gặp phải khi tìm kiếm công lý. Từ đó, các đại biểu cũng thảo luận cách thức cải thiện những chính sách và luật hiện hành về vấn đề này, và đề xuất cách thức giải quyết cùng các khuyến nghị. Khuyến nghị tại Tọa đàm sẽ được tóm tắt và chuyển tới với các cơ quan có thẩm quyền xem xét.
