Không lo sự trở mặt của Trung Quốc

Theo Th.s Hoàng Việt, khởi kiện Trung Quốc là một biện pháp tốt, tuy nhiên cần đánh giá đúng về tác động của việc khởi kiện. Khởi kiện sẽ mất thời gian khá dài quy trình tố tụng phức tạp. Nếu kiện, sẽ phải chấp nhận cả trường hợp chiến thắng hoặc thất bại.

Nhưng thực tế, chúng ta không lo sự tráo trở, trở mặt của Trung Quốc. Bất luận khó khăn, thách thức, việc khởi kiện sẽ có tác động về mặt dư luận cho vụ kiện là rất lớn, và qua đó, công luận thế giới sẽ đứng về phía Việt Nam, vì là bên tôn trọng luật chơi chung - luật pháp quốc tế.

Quy trình khởi kiện Trung Quốc ra tòa quốc tế sẽ như thế nào, thưa ông?

Hiện nay, khả thi nhất là Việt Nam có thể khởi kiện Trung Quốc ra một Tòa trọng tài được thành lập theo phụ lục VII của Công ước Luật Biển, cũng giống như Philippines đã làm năm 2013.

Tuy nhiên, Việt Nam cần có các chuyên gia pháp lý giỏi để chọn lựa cơ sở cho việc khởi kiện Trung Quốc theo quy trình tố tụng này. Sau khi Việt Nam hoàn tất đơn khởi kiện, đơn này sẽ được gửi đi, và sau đó hội đồng trọng tài sẽ được thành lập. Hội đồng trọng tài sẽ nhận đơn khởi kiện và quyết định Tòa có thẩm quyền giải quyết trong trường hợp này không? Nếu có thì Tòa sẽ xem xét để đưa ra phán quyết.

Tuy nhiên, Trung Quốc từng từ chối ra tòa trong vụ kiện của Philippines?

Đúng, nhưng Hội đồng trọng tài gồm 5 trọng tài viên đã được thành lập và đang xem xét hồ sơ khởi kiện của Philippines. Với quy trình tố tụng này thì cho dù Trung Quốc không tham gia cũng không ảnh hưởng đến việc thiết lập và ra phán quyết của Tòa.

Phán quyết của Tòa sẽ có giá trị chung thẩm và có hiệu lực bắt buộc với tất cả các bên tranh chấp. Các học giả quốc tế nhìn nhận, nếu Việt Nam khởi kiện mà phía Trung Quốc tiếp tục từ chối (mà họ sẽ làm thế) thì khiến Trung Quốc không còn uy tín trước thế giới khi một mặt luôn nói là quốc gia tôn trọng luật pháp quốc tế, nhưng thực tế thì luôn né tránh việc phải ra Tòa.

Có thể trông chờ vào một phán lệnh tạm thời, trong khi chờ phán quyết cuối cùng của tòa án để ngăn chặn các hành vi xâm phạm, gây tổn hại của Trung Quốc đối với Việt Nam không, thưa ông?

Theo quy định tại Công ước Luật Biển, sau khi Việt Nam nộp hồ sơ khởi kiện, Việt Nam có thể yêu cầu Tòa án quốc tế Luật Biển xem xét việc ra một quyết định như một biện pháp tạm thời để bảo vệ quyền và lợi ích của Việt Nam, nhằm buộc Trung Quốc phải tạm ngưng việc có các hành động tương tự như trong trường hợp hạ đặt trái phép giàn khoan 981, trong khi chờ Tòa trọng tài có quyết định cuối cùng.

Khởi kiện Trung Quốc phải chuẩn bị hồ sơ chặt chẽ, chắc chắn, theo ông, đâu là những cơ sở pháp lý chính, cơ bản nhất, Việt Nam nên kèm hồ sơ khởi kiện của mình?

Cơ sở pháp lý cho vụ kiện trước một Tòa trọng tài theo phụ lục VII của Công ước Luật Biển đòi hỏi các tranh chấp phải liên quan đến việc diễn giải hoặc áp dụng một điều khoản nào đó của Công ước Luật Biển.

Với quy trình tố tụng này thì cho dù Trung Quốc không tham gia cũng không ảnh hưởng đến việc thiết lập và ra phán quyết của Tòa. Phán quyết của Tòa sẽ có giá trị chung thẩm và có hiệu lực bắt buộc với tất cả các bên tranh chấp.

Thạc sĩ Hoàng Việt

Vì vậy, Việt Nam phải chọn lựa việc sẽ sử dụng điều khoản nào trong Công ước Luật Biển để trình lên Tòa cho thấy có tranh chấp giữa Việt Nam và Trung Quốc trong việc diễn giải hoặc áp dụng điều khoản đó. Như đã nói đây là một vấn đề cần có nhiều chuyên gia giỏi để đưa ra ý kiến. Đây là lúc mà nhiều chuyên gia trên thế giới khuyên Việt Nam cần phải khởi kiện Trung Quốc.

Một số chuyên gia cho rằng, nếu Việt Nam không kiện Trung Quốc, với bản chất tráo trở của mình, Trung Quốc sẽ lợi dụng cơ hội để “kiện ngược” liên quan đến các vấn đề biển Đông?

Theo tôi, nếu Trung Quốc kiện ngược Việt Nam đi nữa thì đó cũng là điều đáng mừng, vì Trung Quốc chấp nhận ra Tòa (nhưng chắc nước này sẽ không dám làm thế). Trước Tòa là một cuộc chơi công bằng và văn minh nhất, nên cho dù Trung Quốc kiện ngược đi nữa, các quan tòa sẽ có phán quyết đúng đắn về việc ai là bên vi phạm.