Theo quan niệm dân gian, lễ hóa vàng (lễ tạ năm mới) nhằm thực hiện để tiễn đưa ông bà, tổ tiên, đồng thời đón thần tài, thần lộc. Lễ này không nhất thiết phải tiến hành vào mùng 3 Tết mà có thể làm từ ngày mùng 3 đến ngày mùng 10 Tết.
Tục xưa cũng quan niệm có lễ tạ năm mới thì tấm lòng của gia chủ mới được chứng giám, đồng thời gia đình sẽ được phù hộ bình an trong năm mới, làm ăn phát đạt hơn. Do đó, lễ hóa vàng đặc biệt quan trọng trong các gia đình người Việt.
Mâm cúng lễ hóa vàng cần những gì?
Để tiến hành nghi lễ hoá vàng không thể thiếu 2 thứ: Đó là con gà trống to, chắc, có chân đẹp, nó là vật tế trong nghi lễ truyền thống và bánh chưng, tượng trưng cho sự vuông tròn của trời đất.
Bên cạnh đó phải được chuẩn bị đầy đủ nhang, vàng mã, hoa, ngũ quả, trầu cau, rượu trắng, đèn nến, bánh kẹo cùng với mâm lễ mặn hoặc cỗ chay và hai cây mía. Các vật hóa vàng cũng phải gắn với cuộc sống thường nhật để cảm nhận người ở cõi âm sống gần với dương gian hơn.
Khi cúng, người ta thắp 3 nén hương lên mỗi bát hương, rồi khấn bài khấn hóa vàng. Nến và đèn được thắp sáng trong suốt thời gian diễn ra lễ cúngkhi gần hết một tuần hương thì có thể hóa vàng mã.
Vào ngày này, tất cả vàng mã được cúng trong dịp Tết được mang ra để hóa, sau khi hóa vàng thì người đốt nên vẩy mấy giọt rượu cúng xuống để giữ sự linh thiêng cho lễ cúng hoá vàng và cũng là để người ở cõi âm nhận được vàng mã của con cháu.
Theo tập tục và tín ngưỡng truyền thống, gia chủ cũng nên hóa hai cây múa bằng cách hơ trên lửa đã hóa để làm đòn gánh vàng cho người ở cõi âm cũng là vũ khí để xua đuổi quỷ dữ.
Văn khấn lễ hóa vàng
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Kính lạy:
- Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn Thần.
- Ngài Đương niên, Ngài Bản Cảnh Thành Hoàng, các Ngài Thổ Địa, Táo Quân, Long Mạch Tôn Thần.
- Các Tổ Khảo, Tổ Tỷ, nội ngoại tiên linh.
Hôm nay là ngày mồng ... tháng Giêng năm ...
Tín chủ chúng con ..........................
Ngụ tại ..........................................
Thành tâm sửa biện hương hoa phẩm vật, phù tửu lễ nghi, cúng dâng trước án.
Kính cẩn thưa trình: Tiệc xuân đã mãn, Nguyên Đán đã qua, nay xin thiêu hoá kim ngân, lễ tạ Tôn Thần, rước tiễn tiên linh trở về Âm giới.
Kính xin : Lưu phúc lưu ân, phù hộ độ trì, dương cơ âm mộ, mọi chỗ tốt lành. Cháu con được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng.
Lòng thành kính cẩn, lễ bạc tiến dâng, lưiợng cả xét soi, cúi xin chứng giám.
Nam mô Chứng Minh Sư Bồ Tát (3 lần).
(Theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam - NXB Văn hóa Thông tin)
