 |
| Cây mai đẹp nhất trong vườn nhà anh Xuân. Ảnh: V.M.C |
Đèo Ngang là nơi tiếp giáp giữa xứ Nghệ và xứ Quảng. Phía bắc là huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh; Phía nam huyện Quảng Trạch, Quảng Bình. Đèo Ngang nổi tiếng đẹp và thơ mộng vì nhiều lẽ, trong đó có sự góp mặt của giống mai vàng đã đi vào thơ ca. Bất cứ người Việt nào từng qua trường học đều thuộc câu thơ: “Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi”.
Cách đây chưa lâu xứ Đèo Ngang bát ngát cả một vùng mai. Mai rừng tự nhiên, mai vườn nhà và mai ven bờ biển.
Vẻ đẹp của mai vàng Đèo Ngang không chỉ tô điểm cho xứ sở này thêm thơ mộng mà còn là nguồn kinh tế đáng kể cho con cháu của những người tiều phu xưa.
Một cành mai bình thường ngày Tết giá trị tương đương mấy yến gạo. Có những cành mai đẹp đưa ra chợ thị trấn hoặc thị xã bán giá trị tương đương cả tấn thóc.
Trước đây, nhiều gia đình xây được nhà cửa khang trang có sự góp phần đáng kể của giống mai vàng Đèo Ngang. Vậy mà, Tết Mậu Tý này, xứ Đèo Ngang gần như vắng bóng rừng mai vàng một thời nổi tiếng.
Chúng tôi đi từ đèo con trước cửa đồn Biên Phòng 176 vào đến đỉnh đèo chính chặng đường ngót chục cây số chẳng thấy bóng dáng cây mai vàng nào.
Một thầy giáo trường THCS Kỳ Phương đồng hành chỉ tay miêu tả lại trong kí ức: “Xứ này trước đây mỗi năm gần Tết mai rừng nở rực vàng cả thung lũng núi...”. Theo tay người thầy giáo này chỉ chúng tôi chẳng thấy mai vàng đâu mà chỉ gặp những khu đồi trọc lóc. Rừng Đèo Ngang đang bị tàn phá nặng nề.
Chúng tôi đi vào xóm, khu vực sau trụ sở uỷ ban xã cách đây dăm năm có nhiều vườn mai rất đẹp. Cứ mỗi sào đất trồng mai cho giá trị tương đương với một mẫu đất trồng lúa nhưng nay hầu như vắng bóng giống mai vườn. Hiện, chỉ còn một chủ hộ có vườn mai đẹp nhất xã Kỳ Nam đó là gia đình anh Nguyễn Viết Xuân, 36 tuổi. Gia đình này dành hai sào vườn trồng được 200 gốc mai.
Anh Xuân cho biết: Giá trị cả 200 gốc này bán cao giá lắm thì cũng chỉ được 7-8 triệu đồng. Cây mai được giá nhất trong vườn có người đến ướm thử 1 triệu đồng. Nói vậy rồi khách bỏ đi chứ không đặt tiền cọc. Những cây mai khác giá phổ biến từ 100 - 200 ngàn đồng.
Đây là vườn mai có giá nhất ở xứ mai vàng Đèo Ngang. Nếu đem bán một lần cũng chỉ đủ tiền mua vài ki lô gam thịt lợn.
Được biết, cách đây 3 năm có một tổ chức cây cảnh đã đầu tư cho dân Kỳ Nam số tiền khoảng 100 triệu đồng để bảo tồn và khôi phục phát triển giống mai vườn ở Đèo Ngang nhưng không có hiệu quả.
Đã một thời người dân xã Kỳ Nam chọn cây mai vàng là mũi kinh tế quan trọng. Nhưng từ khi hơn trăm ha đất ruộng trồng lúa duy nhất của xứ sở này nuôi sống hơn 1.000 dân ở đây đã được chuyển cho một Cty tư nhân nuôi tôm.
Hàng trăm hộ gia đình mất đất phải bỏ quê phiêu bạt vào Nam làm thuê kiếm sống. Có lẽ những người lao động chính của đất này ly hương nên vườn mai vàng Đèo Ngang cũng từ đó mà mai một.
