Đứng trên cồn Ấu, dưới chân cầu Cần Thơ, nhìn chếch về phía Vĩnh Long, thấy các cần cẩu hạng nặng nhả khói đen ngòm. Những chiếc mỏ ngoạm đu đưa trên cần cẩu rồi cắm xuống dòng sông, móc lên từng khối cát nhả vào sà lan xung quanh.
Rất nhiều thuyền loại nhỏ có ống cắm xuống sông Hậu hút cát. Lừng lững những chiếc sà lan hàng trăm tấn, lặc lè bên trên một núi cát dập dìu giữa sông. Cứ khoảng một phút có một núi cát như thế đi về các ngả.
Ngược sông Hậu, quá cảng Cần Thơ chừng một cây số, giữa sông Hậu thật sự là một đại công trường khai thác cát. Hàng trăm loại cần cẩu kêu rít, động cơ nhả khói đen kịt, các loại tàu lớn qua lại không dứt.
Đại công trường này kéo dài cho đến tận cù lao Tân Lộc ở quận Thốt Nốt, giáp Đồng Tháp. Hàng trăm chiếc sà lan trọng tải lớn chở đầy cát, đủ biển kiểm soát của TP Cần Thơ, các tỉnh Đồng Tháp, An Giang… có cả những tàu lớn từ miền Trung, miền Bắc như Bình Thuận, Đà Nẵng, Hải Dương. Nhiều tàu quốc tế như Singapore, Malaysia, Indonesia, neo đậu túc trực để chờ ăn cát.
Ông Nguyễn Văn Tuấn, một người sống ở cồn Sơn, nhìn ra sông Hậu nhộn nhịp tàu thuyền, xáng cạp, cho biết, việc khai thác cát diễn ra nườm nượp cả ngày lẫn đêm. Ban đêm, hàng trăm phương tiện thắp đèn ngoạm cát đỏ rực cả sông Hậu.
Việc khai thác cát nhiều năm qua đã làm sạt lở các cù lao giữa sông Hậu như cồn Sơn, cồn Khương và cù lao Tân Lộc. Nhiều hộ mất nhà cửa vì sạt lở. Nay, tình trạng khai thác cát hoành hành khiến hàng ngàn hộ dân ở các cù lao này nơm nớp lo sợ.
Ông Trương Văn Thuấn, một chủ ghe ở Trà Nóc (Bình Thủy, Cần Thơ), cho hay, ở thượng nguồn sông Mekong, chính phủ Campuchia cấm xuất khẩu cát khiến nguồn cát xây dựng ở Việt Nam và các nước khan hiếm. Các phương tiện khai thác cát đổ xô về sông Hậu làm ăn. Việc khai thác, mua bán cát lậu diễn ra tấp nập, công khai. Cát sông Hậu có trữ lượng lớn và giá thành chỉ bằng 1/3 cát tại Campuchia nên diễn ra ngày càng ồ ạt.
Tài nguyên vô chủ?
Theo Sở TN&MT TP Cần Thơ, có sáu doanh nghiệp gồm 18 phương tiện được cấp phép khai thác cát trên sông Hậu. Tuy nhiên, thực tế nhìn bằng mắt thường đã thấy số phương tiện đang khai thác gấp hàng chục lần được phép.
|
|
Năm nào cũng có tàu hút cát nhưng chưa thấy năm nào đông như vậy 
- Ông Nguyễn Văn TuấnTrung tá Vũ Đức Hưng, Đội trưởng Đội xử lý, Phòng CSGT Đường thủy Nội địa, Công an Cần Thơ, cho biết, từ tháng 5/2009 đến nay, Phòng thống kê có trên 300 phương tiện khai thác, vận chuyển cát có trọng tải lớn quần tụ trên sông Hậu.
Hằng ngày, tại khu vực sông Hậu giáp tỉnh Đồng Tháp và giáp tỉnh Vĩnh Long có trên 50 cần cẩu cạp và hàng trăm sà lan vận chuyển có trọng tải lớn, ngày đêm hoạt động hết công suất. Khi có lực lượng kiểm tra, các phương tiện cạp cát và sà lan vận chuyển cát kéo về phía bờ tỉnh Vĩnh Long, Đồng Tháp. Sau đó, lại kéo nhau ra sông Hậu tiếp tục móc cát.
Chỉ vài cây số dọc theo cù lao Tân Lộc đã có 40 phương tiện quần thảo ngày đêm móc ruột sông Hậu. Trong tháng 6/2009, Công an quận Thốt Nốt kiểm tra phát hiện 38 phương tiện khai thác trái phép.
Tuy nhiên, việc kiểm tra xử phạt của Phòng CSGT Đường thủy Nội địa chỉ dừng lại ở những vi phạm giao thông như quá tải trọng, chạy sai luồng tuyến. Việc khai thác cát và vận chuyển cát lậu lại thuộc thẩm quyền của Cảnh sát Môi trường.
Trong khi đó, Phòng Cảnh sát Môi trường, Công an Cần Thơ, do thiếu phương tiện nên mỗi lần kiểm tra phải đi nhờ CSGT. Mỗi lần kiểm tra chỉ được khoảng năm phương tiện. Hầu hết các phương tiện đều sai phạm. Tuy nhiên, do không có bến bãi và người trông coi nên không thể giữ phương tiện.
Ngoài ra, theo Thượng tá Lê Văn Chì, Trưởng phòng Cảnh sát Môi trường, Phòng chưa có quyền xử phạt hành chính các chủ phương tiện mà thẩm quyền thuộc Sở TN&MT TP Cần Thơ.
“Sở TN&MT cấp phép khai thác cát nhưng không hề thấy tổ chức thanh tra, kiểm tra các phương tiện”, ông Chì cho biết. Cũng theo ông Chì, việc kiểm tra xử phạt khai thác cát phải tổ chức liên ngành nhưng do ngành nào cũng kêu khó nên chưa thực hiện được.
Trong khi đó, Sở TN&MT TP Cần Thơ thống kê trên toàn tuyến sông Hậu dài 52 km thuộc địa bàn thành phố có 9 mỏ cát. Trữ lượng bao nhiêu và việc khai thác cát ảnh hưởng như thế nào đến lưu lượng dòng chảy, vấn đề sạt lở bờ thì không thấy nhắc đến.
