 |
| Ông Đặng Văn Việt trở lại thăm kỳ đài Huế, 8/2005 |
Người chiến sĩ được đồng chí Trần Hữu Dực trực tiếp giao việc ấy là chàng trai xứ Nghệ 25 tuổi Đặng Văn Việt (ĐVV).
Điều thú vị là chàng trai được cấp trên tin cậy ấy lại là một “công tử” con quan. Thân phụ chàng là cụ Đặng Văn Hướng, đỗ Phó bảng năm 1919, từng giữ chức Thị lang Bộ Công, Tham tri Bộ Hình ở Huế...
Sau Cách mạng tháng Tám, Hồ Chủ tịch đã mời cụ làm Bộ trưởng không bộ, phụ trách 3 tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh.
Ông nội chàng là cụ Đặng Văn Thụy đỗ Hoàng Giáp năm 1904, từng giữ chức Tế tửu Quốc Tử Giám Huế (tương tự như Hiệu trưởng Đại học quốc gia ngày nay).
Cụ Thụy xuất thân từ một gia đình nông dân kiêm nghề thợ rèn, đỗ đại khoa, làm quan to, khi cáo quan về quê Nho Lâm lại sống cuộc đời dân dã như một người lao động bình thường nên dân chúng trong vùng truyền tụng rất nhiều giai thoại tôn vinh cụ.
Ví như chuyện cụ Hoàng (tức cụ Đặng Văn Thuỵ) ăn khoai cả vỏ hay chuyện quan phủ Diễn Châu mới về nhậm chức, khi đến ra mắt cụ, gặp mương nước, đã nhờ một “lão nông” cõng qua, sau mới biết “lão nông” đó chính là cụ Hoàng, vội sụp lạy xin lỗi!
Cụ Hoàng cười, bảo: “Không sao! Ta chỉ nhắc lần sau nếu nhờ người cõng thì nên nhờ trai trẻ. Nhờ ông già cõng, không phải đạo, ông ạ!”…
Chàng trai xuất thân từ một gia đình như thế đã có vinh dự được treo lá cờ đỏ sao vàng đầu tiên lên cột cờ trước Ngọ Môn.
Chàng từng là học sinh trường Quốc học Huế; sau khi đỗ tú tài toàn phần, ra Hà Nội học “trường thuốc”, nhưng chưa thành bác sĩ thì Nhật đảo chính Pháp, “trường thuốc” phải đóng cửa, chàng lại trở vào Huế dự lớp học “Thanh niên tiền tuyến” của Phan Anh, tham gia tổ Việt Minh bí mật trong lớp học.
Sáng 20/8/1945, ĐVV được mời đến một điểm hẹn gặp đồng chí Trần Hữu Dực, lúc đó là Thường vụ Tỉnh ủy.
- Tôi giao cho đồng chí lá cờ đỏ sao vàng. Đồng chí có nhiệm vụ treo nó lên cột cờ trước cửa Ngọ Môn”.
- Xin cho biết bao giờ xong?
- Nội trong ngày mai 21/8.
Người lính trẻ ĐVV theo tác phong quen thuộc chỉ biết tìm cách để hoàn thành nhiệm vụ.
Nhận lá cờ to bằng cả gian nhà từ tay đồng chí Trần Hữu Dực trao cho, ĐVV cuộn lại cho vào một bao tải, buộc vào sau xe đạp rồi chở về Trường “Thanh niên tiền tuyến”.
Trên đường phố, xe đạp, xe kéo nhộn nhịp, tiếng guốc gỗ lẹp kẹp kéo lê dọc vỉa hè; một tốp lính Nhật chừng 30 tên, hàng ngũ chỉnh tề đang đi về phía Tòa Khâm, tên chỉ huy đeo lưỡi kiếm dài gần sát đất.
ĐVV dừng xe nghỉ lấy sức, ăn một bát chè đậu ván thịt quay cho mát dạ. Trên kỳ đài, cờ “ba que” vẫn bay trước gió...
Hơn nửa thế kỷ sau, ĐVV kể lại chuyện cũ một cách bình thản, nhưng ngày đó thì người lính trẻ hẳn là hồi hộp lắm. Về đến trường, anh giấu kín bao tải trong một góc buồng.
Hầu hết anh em lớp “Thanh niên tiền tuyến” đã “Việt Minh hóa”, nên chẳng cần phải quá giữ gìn.
Sáng hôm sau, ngày 21/8/1945, theo kế hoạch đã thống nhất với đồng chí Lâm Kèn, tổ trưởng Việt Minh, ĐVV cùng với Nguyễn Thế Lương (tức Cao Pha) dùng xe đạp chở lá cờ lớn đến kỳ đài Huế.
Hai anh em ăn mặc chỉnh tề với bộ kaki vàng mới toanh, dày cộp và bộ ghệt ôm chặt đôi chân, mũ ca-lô đội đầu, trông chẳng khác gì 2 ngự lâm pháo thủ.
ĐVV thì còn khẩu súng ngắn “Barillet” của anh Thế Lương cho mượn đeo bên hông. Lá cờ được cuộn tròn theo chiều ngang, to như một con trăn lớn, buộc chặt và gác lên hai đầu xe đạp.
Kỳ đài Huế có 3 tầng, cột cờ cao 29,52m. Dây kéo cờ là một sợi thừng to bằng cổ tay, mỗi lần kéo cờ lên xuống phải dùng sức mạnh của sáu tên lính vạm vỡ.
Do đó, nếu không dựa uy thế của cách mạng khuất phục bọn lính bảo vệ ở đây thì hai chàng thanh niên vừa “Việt Minh hóa” không thể kéo cờ lên được.
Bảo vệ cột cờ trước Ngọ Môn lúc đó có một tiểu đội lính 12 tên, được trang bị 12 khẩu súng mút-cờ-tông, chỉ huy là một “thầy đội”.
Họ còn có nhiệm vụ là đốt pháo lệnh vào lúc 6 giờ sáng, 12 giờ trưa và 6 giờ chiều. Bọn chúng đã nghe tin cách mạng nổ ra ở Hà Nội và nhiều nơi khác nên không dám ngăn cản hai chiến sĩ của ta.
Dựng xe đạp dưới chân kỳ đài, Nguyễn Thế Lương chịu trách nhiệm giữ xe và lá cờ, còn ĐVV chạy băng lên nhà lính gác, truyền lệnh cho thầy đội:
- Theo lệnh của Ủy ban khởi nghĩa cách mạng, chúng tôi có nhiệm vụ treo cờ đỏ sao vàng lên cột cờ. Các anh cho hạ ngay cờ quẻ ly...
Trước uy thế của cách mạng, “thầy đội” không dám phản ứng, miệng rối rít:
- Dạ dạ, các ông cứ ra lệnh.
- Anh cho hai lính xuống giúp đưa cờ lên đây.
5 phút sau, lá cờ đã được đưa đến vị trí cần thiết và lễ treo cờ bắt đầu. Lúc đó vào khoảng hơn 9 giờ sáng. 6 lính bồng súng và thầy đội xếp hàng ngang, Nguyễn Thế Lương đứng đầu hàng.
ĐVV ra lệnh: “Hạ cờ”. Sáu người lính liền kéo dây hạ lá cờ quẻ ly xuống rồi buộc thay vào đó lá cờ đỏ sao vàng. Sau khi chỉnh đốn lại hàng ngũ, ĐVV hô lớn: “Chào cờ. Chào!”.
Những người lính bảo vệ kỳ đài bồng súng chào, còn hai chiến sĩ Việt Minh đưa ngang tay chào kiểu nhà binh.
Lá cờ Tổ quốc hai ngày trước đã tung bay trên bầu trời Hà Nội, nay từ từ được kéo lên đỉnh cột cờ trước Ngọ Môn, trong tiếng reo vui của nhân dân thành phố Huế đang sục sôi khí thế cách mạng.
Hai ngày sau (23/8/1945), Cách mạng tháng 8 bùng nổ ở Huế, Ủy ban khởi nghĩa Trung Bộ và Thừa Thiên - Huế ra mắt trước một cuộc mít tinh lớn.
Và một tuần sau (ngày 30/8/1945), cuộc mít tinh lớn thứ hai tổ chức trước Ngọ Môn để làm lễ nhận ấn tín của nhà vua và công bố tuyên ngôn thoái vị trước đoàn đại biểu thay mặt Chính phủ trung ương do ông Trần Huy Liệu và nhà thơ Huy Cận đứng đầu…
Những chuyện đó nhiều người đã biết. Nhưng có một chi tiết là trước cuộc mít tinh, theo đề nghị của vua Bảo Đại, trước khi giao ấn kiếm, Ban Tổ chức cho phép kéo cờ quẻ ly lên lần cuối và do đó, lần thứ hai, lá cờ đỏ sao vàng lại được kéo lên.
ĐVV đang đứng dự mít tinh, bỗng thấy ông lãnh binh đội cận vệ Hoàng gia (lính khố vàng) đến cạnh và nói: “Hôm nọ, khi hai ông ra lệnh hạ cờ nhà vua, tôi đã cho 120 lính khố vàng nằm rạp dọc thành cửa Ngọ Môn, chĩa súng vào hai ông.
Xin ý kiến Hoàng đế, ngài thét lên và bảo: “Chớ, chớ! Việt Minh đấy! Các ngươi mà nổ súng thì trẫm là người chết trước đó!”… Hôm ấy mà Hoàng đế ra lệnh bóp cò thì hôm nay hai ông không còn nữa và chắc chắn hôm nay tôi và vợ con tôi cũng không còn nữa…”.
ĐVV cười và nói: “Vận nước đã xui các ông không làm một việc bậy bạ. Tránh được một thảm họa cho cả hai bên…”.
Câu chuyện nhỏ “đừng bắn” ấy trong ngày Cách mạng Huế tháng 8/1945, ngẫm ra thật có ý nghĩa…
Và hầu như toàn bộ lực lượng vũ trang của chính quyền Trần Trọng Kim lúc đó gồm lính khố vàng, lính khố xanh, lính khố đỏ đều răm rắp theo lệnh của cách mạng, hạ vũ khí, bàn giao kho tàng cho Ủy ban khởi nghĩa; nhiều người đã tham gia lực lượng vũ trang của ta.
ĐVV được chỉ định làm Phân đội trưởng Phân đội I (gồm 36 người) của Giải phóng quân, trấn giữ cửa Thuận An và tại đây, anh đã chỉ huy trận bao vây chiếc tàu đầu tiên của giặc Pháp định quay lại chiếm Huế, bắt sống một số tên, trong đó có tên quan ba là đại đội trưởng thuộc Trung đoàn do tướng Alessandri chỉ huy…
Sau những ngày đầu cách mạng sôi nổi ấy, lớp chiến sĩ trẻ trường “Thanh niên tiền tuyến” của Phan Anh đã tiếp tục có nhiều đóng góp trong hai cuộc kháng chiến lâu dài và anh dũng của dân tộc ta, trong đó có 8 người đã trở thành những tướng lĩnh được nhiều người biết như Cao Văn Khánh, Phan Hàm, Cao Pha, Đoàn Huyên, Lâm Kèn…
Riêng người chiến sĩ kéo lá cờ năm ấy, trong cuộc kháng chiến thần thánh chống thực dân Pháp đã lập những chiến công lẫy lừng, xứng đáng với vinh dự được cách mạng tin cậy giao phó ngày đầu cách mạng.
ĐVV chính là người trung đoàn trưởng nổi tiếng đã chỉ huy những trận đánh trên “Đường số 4 rực lửa” trong chiến dịch biên giới (năm 1950), khiến tướng tá giặc khiếp đảm và gọi ông là “Đệ tứ quốc lộ đại vương”!
Nguyễn Khắc Phê
Theo Hồi ký của Đặng Văn Việt và sách “Cụ Hoàng Nho Lâm”
