"Dù có nhiều ý kiến cho rằng không phù hợp khi đổ chất thải xuống khu vực biển Hòn Cau nhưng lãnh đạo tỉnh lúc bấy giờ bất chấp dư luận vẫn báo cáo đề nghị cấp trên phê duyệt”- ông Đinh Trung nêu. Ông cho rằng việc xây dựng các nhà máy điện than tại đây không phù hợp vì vận chuyển nguồn than trong nước từ Quảng Ninh vào bằng đường bộ khoảng 1.500km. Còn nếu vận chuyển bằng đường biển hoặc phải nhập khẩu than thì nơi đây là bãi ngang chưa có cảng. Điều ông Trung lo lắng là bờ biển nơi đây tiếp giáp với khu bảo tồn biển Hòn Cau nằm trong quy hoạch hệ thống khu bảo tồn biển Việt Nam đến năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ.
Trên cơ sở kết quả thẩm định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND tỉnh Bình Thuận ban hành quyết định số 2606/QĐ- UBND ngày 15/11/2010 phê duyệt đề án khu bảo tồn nay, diện tích 12.500 ha. Theo ông Trung đây có thể nói là một trong rất ít khu bảo tồn biển của nước ta có nhiều rạn san hô và nhiều loài sinh vật biển phát triển.
Trong bức thư gửi Thủ tướng, ông Đinh Trung cho rằng bờ biển nơi đây là địa bàn sinh sống của cư dân làm muối, đánh bắt và nuôi hải sản, đặc biệt là vùng nuôi tôm giống chất lượng cao cung cấp cho các tỉnh phía Nam. Những năm gần đây bắt đầu phát triển du lịch, thu hút khách tham quan. Ông Đinh Trung cho rằng: “Bình Thuận nói chung và khu vực này nói riêng không có là lợi thế phát triển năng lượng bằng nguyên liệu hóa thạch mà là phát triển năng lượng sạch, tái tạo vì giàu nắng và gió. Cả nước thiếu điện và Bình Thuận khát khao có một cảng nước sâu là một thực tế. Nhưng nếu có điều kiện đầu tư, tôi nghĩ Bình Thuận không quy hoạch xây dựng cảng vận tải nước sâu tại nơi này vì những lý do nêu trên”.
Ngoài kiến nghị dừng cấp phép việc nhấn chìm bùn thải xuống đây, vị cựu bí thư tỉnh ủy cũng đề nghị cần xem xét có “ lợi ích nhóm” chi phối ở đây không.
Bài học ô nhiễm
Nói về tình trạng ô nhiễm trên đất liền khi nhà máy Vĩnh Tân 2 đưa vào vận hành, ông Đinh Trung đặt câu hỏi: “Nhà máy này, hàng ngày thải ra cả ngàn tấn tro, xỉ than vận chuyển đến bãi đổ, đầm nén, phun nước lên rồi dùng bạt che phủ lại ở một vùng đầy nắng gió, một giải pháp tình thế như vậy có căn bản không?”. Theo thông tin mà phóng viên thu thập được, hiện nguồn nước ngầm và diện tích đất xung quanh bãi đổ tro xỉ than bị nhiễm bẩn; nước ở các giếng không còn sử dụng được, nhiều loại cây trồng mới phát triển mấy năm gần đây giúp nhân dân xóa đói, giảm nghèo nay chết dần.
“Mới một nhà máy hàng ngày thải một khối lượng tro xỉ như thế, thử hỏi khi 5 nhà máy đi vào vận hành trong vòng 30 - 40 năm, các bãi đổ thải hơn 150 ha thì khối lượng chất thải rắn này sẽ cao lên thành núi, chưa nói đến lượng khí thải phát ra”- ông Đinh Trung viết. Trao đổi với phóng viên, ông Trung đặt câu hỏi: Bộ TN-MT và Chính phủ khi duyệt dự án này có hỏi nhà đầu tư một câu đơn giản là chất thải rắn này sử dụng để làm gì hoặc đem đổ đi đâu cho an toàn?
Đó là trên bờ, còn dưới biển theo ông Đinh Trung, báo cáo của UBND tỉnh Bình Thuận ngày 12/12/2016 cho thấy, tại Trung tâm điện lực Vĩnh Tân có 3 dự án phải đổ khối lượng các chất được nạo vét từ việc xây dựng bến chuyên dùng phục vụ nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 1, cảng nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 3, cảng tổng hợp Vĩnh Tân và các chất được nạo vét hàng năm đổ ra biển trên diện tích 300 ha tại 2 vị trí cách Hòn Cau khoảng 8km. “Điều này cần phải nghiên cứu kỹ”- ông nói. Theo cựu bí thư, chất thải xuống biển không “ngủ yên” ở đó mà chịu tác động các dòng hải lưu, bão tố, triều cường, sóng thần, lan tỏa đi thì rất đáng sợ.
“Nước làm mát được thải ra biển với khối lượng gần 5 triệu m3 ngày, đêm ở nhiệt độ 36 độ C - 40 độ C hòa vào nước biển, nhiệt độ sẽ tăng lên, chưa nói nước bị ô nhiễm, chắc chắn không một sinh vật nào sống ven bờ tồn tại được”- ông Trung nói.
Nên cầu thị
Ông Đinh Trung nêu quan điểm: Tại sao không tìm một giải pháp khác an toàn hơn mà đem đổ xuống biển? Chẳng hạn như khảo sát quy hoạch một vùng bờ biển nào đó rồi đem hàng triệu m3 các chất nạo vét này lấn biển, xây kè, bờ bao kiên cố “nhốt” lại, vừa có thêm diện tích đất sử dụng vừa tương đối an toàn hơn có được không?
Ông Trung đề nghị Bộ TN-MT và lãnh đạo tỉnh Bình Thuận thận trọng, cầu thị, lắng nghe ý kiến nhiều chiều nhất là những ý kiến phản biện của các nhà khoa học, các chuyên gia, tiếp thu có chọn lọc, đủ căn cứ khoa học và đúng Luật Bảo vệ môi trường.
