Sông Lam bắt nguồn từ ngã ba Cửa Rào, thuộc huyện miền núi Tương Dương. Khoảng 3-4 năm nay ở thượng nguồn sông Lam (đoạn qua huyện Tương Dương và Con Cuông) bị các doanh nghiệp tư nhân nhảy vào lắp đặt trên bốn chục tàu máy để khai thác vàng sa khoáng.
Chị Vi Thị Hà, trú tại khối 2, thị trấn Hoà Bình, Tương Dương cho biết, hầu hết các tàu này đều khoét sâu xuống lòng sông, hậu quả để lại là những bãi đất đá lởm chởm, chỗ sâu, chỗ cạn, làm cho nhiều khúc sông bị biến đổi dòng chảy, khoét sâu vào cả QL7A và cả khu vực dân cư, nhất là đoạn qua thị trấn Hòa Bình, huyện Tương Dương, Lạng Khê, Chi Khê (huyện Con Cuông). Chỉ vì các tàu khai thác vàng trên sông Lam mà làm cho dòng sông này quanh năm có một màu đục ngầu, đó là chưa kể những tố chất độc hại dùng để xử lý vàng sa khoáng tuôn ra.
Ngoài việc khai thác khoáng sản bất hợp lý ở thượng nguồn, sông Lam tiếp tục bị hủy diệt môi sinh ở khu vực hạ lưu, nhất là đoạn qua huyện Nam Đàn, Hưng Nguyên, TP Vinh và cửa biển Cửa Hội.
Tại nhà máy sản xuất tinh bột sắn Thanh Chương, đóng ở xã Thanh Ngọc, hồ nước thải của nhà máy này mênh mông, dân địa phương gọi là đập Cồn Hương. Xung quanh đập Cồn Hương nhiều cây cối chết héo quắt vì nước thải của nhà máy.
Dưới bờ đập là sông Rào Gang đang đổ về sông Lam. Nhiều dấu vết của nước thải xả ra sông Rào Gang còn mới tinh. Leo qua bờ đập, tiến sâu vào khuôn viên sau nhà máy, có khoảng tám hố chứa đầy nước và chất thải của nhà máy đang bốc mùi hôi thối nồng nặc.
Sau khi nước thải xả ra các bể chứa này tiếp tục xả xuống đập nước lớn. Từ các bể chứa này cho đến đập chứa lớn (đập Cồn Hương) phía dưới đều có khoảng cách rất gần với dòng sông Rào Gang. Anh Trịnh Văn Cửu, sống sát đập nước thải, cho biết, cứ lúc nào nước thải trên các bể chứa đầy là đêm đến nhà máy cho xả xuống sông Rào Gang, rồi từ sông Rào Gang đổ ra sông Lam.
