 |
Trước ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (ngày 2/9/1945), vào ngày 30/8/1945, tại Quảng trường Ngọ Môn - Kinh đô Huế, Hoàng đế Bảo Đại đã làm lễ thoái vị, trao ấn và kiếm - biểu tượng quyền lực của vương triều Nguyễn, cho đại diện Chính phủ Cách mạng lâm thời. Ngọ Môn - Huế trở thành nơi đánh dấu một thời khắc lịch sử khó quên như vậy.
 |
Sau 75 năm, Ngọ Môn vẫn tiếp tục được bảo vệ, gìn giữ, là một trong những hình ảnh biểu tượng của Cố đô Huế cùng với cầu Trường Tiền, chùa Thiên Mụ... Trước đó, vào năm 1993, nơi đây cùng nhiều công trình văn hóa kiến trúc thuộc Quần thể Di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhân là Di sản Văn hóa thế giới.
 |
Ngọ Môn - Huế là cổng chính của Hoàng thành, một công trình kiến trúc rất có giá trị trong quần thể kiến trúc triều Nguyễn hiện còn tồn tại. Lúc đầu, vua Gia Long cho đặt ở đó một cái đài gọi là “Nam khuyết”. Đến năm 1883, khi chỉnh lý các công trình xây dựng cơ bản trong Hoàng thành, vua Minh Mạng cho làm mới một hệ thống cửa ra vào, với quy mô đồ sộ. Ngọ Môn đã ra đời từ đó.
 |
Ngọ Môn quay mặt về hướng Nam, nằm trên trục chính thần đạo, cấu trúc tổng thể theo hình chữ U vuông góc. Ngọ Môn mang ý nghĩa về không gian, phương hướng chứ không phải về thời gian.
 |
Từ cổng Ngọ Môn nhìn ra là khu quảng trường rộng lớn, phía trước là di tích Kỳ đài - cũng thuộc Quần thể di tích cố đô Huế.
 |
Là cổng chính nhưng Ngọ Môn không được sử dụng nhiều vì mang tính nghi thức cao. Cổng thường chỉ mở trong những dịp đặc biệt như khi nhà vua ra vào Hoàng thành có đoàn ngự giá, hay trong những dịp tiếp đón sứ thần ngoại quốc quan trọng của Hoàng cung. Cổng chính chia làm hai phần: nền đài và lầu Ngũ Phụng.
 |
Lầu Ngũ Phụng ở trên nền đài, có hai tầng, tầng dưới lớn, tầng trên nhỏ, với 13 gian kết cấu thành một bộ khung cũng theo hình chữ U như nền đài. Tuy cùng chung một bộ khung sườn làm bằng gỗ lim, nhưng ở phần trên lại tách ra thành 9 bộ mái riêng biệt, to nhỏ, cao thấp khác nhau, tạo nên sự nhấp nhô của các hình khối trong không gian như những con chim phụng đang bay, vì vậy, dân gian gọi là lầu Ngũ Phụng.
 |
Mái lầu lợp ngói tráng men vàng và xanh lá cây (ngói hoàng lưu ly và thanh lưu ly), ngói lợp theo kiểu âm dương. Lầu Ngũ Phụng có tới 100 cột, trong đó 48 cột dài xuyên suốt cả hai tầng.
Lối lên lầu Ngũ Phụng  |
Ngọ Môn là nơi chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử quan trọng. Nơi đây ngày xưa vẫn thường diễn ra các lễ nghi quan trọng bậc nhất của triều Nguyễn như lễ Ban sóc (ban lịch mới), Truyền Lô (tuyên đọc tên tiến sĩ tân khoa)... Ngày 30/8/1945, tại cửa Ngọ Môn, vua Bảo Đại - vị vua cuối cùng của Việt Nam, đã đọc chiếu Thoái vị và trao chính quyền lại cho chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
 |
Theo thời gian, với tác động của chiến tranh, thời tiết, khí hậu cùng những biến động lịch sử, cổng Ngọ Môn bị xuống cấp nghiêm trọng. Vào năm 2013, Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế tiến hành trùng tu Ngọ Môn, với tổng trị giá đầu tư trên 43 tỷ đồng, kéo dài 34 tháng (giai đoạn 1). Sau trùng tu và xử lý rêu mốc, Ngọ Môn mang một diện mạo khác.
 |
Vào năm 2019, các chuyên gia Đức áp dụng công nghệ xử lý mốc, làm sạch lớp rêu phong, qua đó trả lại màu sắc gần như ban đầu của Ngọ Môn - Huế của hơn 180 năm về trước. (ảnh baovanhoa.vn)
 |
Ngày nay, Ngọ Môn - Huế là điểm đến ấn tượng, hấp dẫn và đầy yêu thích của khách du lịch từ mọi nơi trên thế giới.
