Cát “tặc” đang phá các dòng sông, giảm thoát lũ
Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dẫn lời bài hát “Đất nước”, để minh họa thiên tại ở Việt Nam là “sáng chắn bão giông, chiều ngăn nắng lửa”.
Theo Thủ tướng, năm 2016 là năm đặc biệt về thiên tai và nhân tai. Nhiều nhiều thiên lịch sử đã xảy ra, gây thiệt hại về tính mạng, tài sản, ảnh hưởng tăng trưởng kinh tế. Tới 264 người người chết, bị thương gần 1.000 người, thiệt hại gần 2 tỷ USD, gần 1% GDP của cả nước là rất lớn.
Đánh giá cao công tác PCTT, tìm kiếm cứu nạn thời gian qua, nhưng Thủ tướng yêu cầu, phải nhìn thẳng vào tồn tại, hạn chế, yếu kém để khắc phục. Theo Thủ tướng, có câu “thủy hỏa đạo tặc”, tức là coi việc lũ lụt, cháy nổ như giặc. Nhiều nơi chưa nhận thức tốt, nên sinh bệnh chủ quan trong chỉ đạo, điều hành và khi chủ quan thì gây thiệt hại lớn.
Hiện Luật Phòng chống thiên tai có hiệu lực từ 1/5/2014, nhưng đến nay chưa xây dựng xong kế hoạch PCTT Quốc gia. Một số bộ ngành, địa phương chưa xây dựng phương án PCTT, cứu hộ, cứu nạn, chưa có kịch bản sát thực tế; chưa cập nhật tình huống thiên tai cực đoan, nhất là “4 tại chỗ”; nhiều nơi còn làm hình thức, nên lúng túng khi tình huống xảy ra.
Người đứng đầu Chính phủ cũng chỉ ra, một số công tình thủy điện, giao thông, khu dân cư... khi đầu tư xây dựng, lập quy hoạch chưa đánh giá về rủi ro thiên tai. Nhiều công trình giao thông gây cản lũ, “lũ lớn, mà công thoát nhỏ thì sao thoát được”.
“Hồ chứa nước, bên cạnh phục vụ thủy điện, thủy lợi, thì phải phục vụ cho chống lũ, chống hạn. Không thể để tình trạng xả lũ, tăng ngập cho dân vùng hạ lưu, rồi trả lời là đúng quy trình. Quy trình đó là sai, không thể chấp nhận được. Xây hồ chứa nước, nhưng khi hạn hồ cạn kiệt, không có nước cho chống hạn, như vậy là quy trình điều tiết hồ sao”- Thủ tướng nói.
Thủ tướng cũng chỉ ra những bất cập trong quy hoạch, khi nhiều thành phố ngay cạnh biển, nhưng lại không thoát được lũ ra biển. “Hay quỹ phòng chống thiên tai do cấp xã, phường thu, nhưng lại nộp hết cho cấp tỉnh, thành phố; sau đó, phường xã lại xin như thời bao cấp. Như vậy là cơ chế xin cho, trong khi xã rất cần vì nhiều việc cấp bách, sao không giao cho quyền cấp xa chủ động chỗ này”- Thủ tướng nói.
Về công tác dự báo, Thủ tướng cho rằng còn vấn đề, nhiều khi “gây bất ngờ lớn”. Do vậy, cơ quan dự báo cần nghiên cứu các quy luật, mô hình dự báo và quan hệ quốc tế rộng rãi, để tăng có phương án dự báo, rút ra kết luận thông tin dự báo sát hơn.
Ngoài ra, mạng lưới trạm quan trắc còn thưa, chưa đáp ứng được yêu cầu dự báo về mưa lũ, nhiều công trình phục vụ PCTT, hồ đập, đê kè, khu neo đâu còn thiếu...cần hoàn thiện trong thời gian tới.
Theo Thủ tướng, quy trình, thủ tục hỗ trợ khắc phục sau thiên tai còn chậm, máy móc. Việc tiếp nhận, phân bổ, hỗ trợ một số địa phương chưa kịp thời, chưa minh bạch, gây thắc mắc, khiếu nại. Công tác thông tin tuyên truyền chưa đến được với người dân, nhất là vùng thôn bản, vùng sâu, vùng xa nên có nhiều tai nạn thương tâm xảy ra khi mưa lũ đến.
Người đứng đầu Chính phủ cũng đặc biệt lưu ý, tình trạng vi phạm pháp luật về đề điều, PCTT còn khá phổ biến, chậm khắc phục, cần xử lý nghiêm. “Đó là nạn cát tặc, khai thác trái phép trên các dòng sông, lấn chiếm lòng, bờ sông, kênh rạch... làm sạt lở đê, kè, cản trở, suy giảm khả năng thoát lũ, gây nguy cơ rủi ro thiên tai”- Thủ tướng lưu ý.
Sớm hoàn thiện kịch bản ứng phó siêu bão
Về công tác PCTT năm 2017, theo Thủ tướng,Việt Nam là 1 trong 5 nước chịu tác động sâu sắc của biến đổi khí hậu. Do đó, phải nâng cao nhận thức về vấn đề này bởi “khi bão lũ tới rồi thì không cách gì xử lý kịp thời được” nếu không chủ động.
Thủ tướng yêu cầu tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, hệ thống văn bản pháp lý về PCTT. Hoàn thiện Chiến lược quốc gia phòng chống, giảm nhẹ thiên tai và Kế hoạch PCTT cấp quốc gia trên cơ sở cập nhật kịch bản biến đổi khí hậu và tình hình thiên tai 2016.
Thủ tướng yêu rà soát, xây dựng phương án, nhiệm vụ ứng phó thiên tai và tìm kiếm cứu nạn của bộ, ngành, địa phương năm 2017 sát với thực tiễn tình hình, trong đó phát huy tốt vai trò, chức năng thường trực công tác tìm kiếm cứu nạn của cơ quan quân sự các cấp.
Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTT tiếp thu ý kiến các cơ quan địa phương để sớm hoàn thiện phương án ứng phó với siêu bão, báo cáo Thủ tướng.
Thủ tướng cũng yêu cầu áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào PCTT, quản lý rủi ro thiên tai dựa vào xây dựng bản đồ số với các tỷ lệ thích hợp theo từng vùng miền, địa phương; ứng dụng các phần mềm chuyên dùng, thông qua ứng dụng tin học, các nhà mạng để truyền tin, nhận tin, đào tạo từ xa...
“Đống xỉ than của nhà máy nhiệt điện ở Quảng Ninh cao như núi, chúng ta không giải pháp vật liệu xây dựng. Đống xỉ than đó, nếu mưa gió cấp 10- 12 làm trôi xuống, thì nhiều thành phố ở Quảng Ninh khó tồn tại, vậy cần nghiên cứu khoa học công nghệ ứng dụng thế nào”- Thủ tướng nói.
Năm 2016, thiên tại đã làm 264 người chết, mất tích; trên 5.430 nhà bị đổ, sập, trôi; gần 365.000 nhà bị ngập, hư hại, tốc mái; gần 830.00 ha diện tích lúa và hoa màu bị thiệt hại.. với ước tính hiệt hại khoảng 39.726 tỷ đồng.
Dự báo, năm 2017, có khoảng 13-15 cơn bão và áp thấp nhiệt đới hoạt động trên biển Đông, nhiều hơn so với trung bình nhiều năm (12 cơn). Hoạt động của bão sẽ nhiều hơn so với mức trung bình nhiều năm vào nửa đầu mùa mùa bão trên khu vực Bắc biển Đông.
Dự báo có khoảng 3-4 cơn bão, áp thấp nhiệt đới đổ bộ, ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta, ít hơn so với trung bình nhiều năm và tập trung ở khu vực miền Trung.
