Bài giải môn Văn kỳ thi tốt nghiệp THPT 2010

>> Phao xuất hiện ở trường 'đầu vào thấp' ở Hà Nội
>> Chùm ảnh: Khi sĩ tử cười

 BÀI GIẢI GỢI Ý

I. PHẦN CHUNG CHO TẤT CẢ THÍ SINH (5,0 điểm)

Câu 1: Những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp văn học của nhà văn Nga M. Sô-lô-khốp.

a. Yêu cầu về kiến thức :

Mi-kha-in A-lếch-xan-đrô-vích Sô-lô-khốp là nhà văn Xô viết lỗi lạc, sinh năm 1905 và mất năm 1984. Ông được vinh dự nhận giải Nô-ben về văn học năm 1965, được liệt vào hàng những nhà văn lớn nhất của thế giới thế kỉ XX.

Ông tham gia cách mạng tại quê hương (thị trấn Vi-ô-sen-xcai-a thuộc tỉnh Rô-xtốp trên vùng thảo nguyên sông Đông) khá sớm với công việc thư kí ủy ban thị trấn, nhân viên thu mua lương thực, tiễu phỉ.

Sô-lô-khốp đi Mát-xcơ-va vào cuối năm 1922, không tiếp tục theo học được, ông phải làm nhiều nghề để kiếm sống: Từ thợ đập đá, khuân vác đến kế toán. Thời gian rảnh rỗi, Sô-lô-khốp dành cả cho việc tự học và đọc văn học. Năm 1925, Sô-lô-khốp trở về quê.

Ở tuổi 21 (năm 1926), Sô-lô-khốp in hai tập truyện ngắn là “Truyện sông Đông” và “Thảo nguyên xanh”, gồm 21 truyện ngắn, phản ánh cuộc đấu tranh khốc liệt ở vùng sông Đông thời nội chiến.

Cũng trong khoảng thời gian này, ông đã bắt tay viết tác phẩm tâm huyết nhất của đời mình, đó là tiểu thuyết “Sông Đông êm đềm”. Cuốn tiểu thuyết được in dần từng phần. Tổng cộng 4 quyển, 8 phần, hoàn thành vào năm 1940 và lập tức được trao Giải thưởng Quốc gia.

Câu 2.

Trong cuộc sống, lòng yêu thương là một thứ tình cảm tốt đẹp mà con người ta dành cho nhau, như Tố Hữu đã nói: “Có gì đẹp trên đời hơn thế - Người với người sống để yêu nhau”.

Lòng yêu thương được vun đắp, xây dựng trong một thời gian dài và lòng yêu thương cũng có thế chỉ là một niềm thương cảm chợt trào dâng khi ta gặp một hoàn cảnh nào đó. Nhưng dù với bất cứ biểu hiện nào thì lòng yêu thương cũng luôn mang lại những điều kì diệu của cuộc sống.

Người cho đi yêu thương được nhận một cảm giác ngọt ngào, êm dịu và bình yên. Người được nhận yêu thương thì có thể nhận được rất nhiều. Đối với một đưa trẻ, đó có thể là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn, suối nguồn tươi mát ươm mầm cho một trái tim nhạy cảm. Cũng có thể là sức mạnh cảm hóa, bến bờ quay lại đối với những số phận lầm lỡ.

Lòng yêu thương là những rung động thiêng liêng giữa con người với con người, khiến người ta xích lại gần nhau, tạo thành sức mạnh. Nếu cuộc sống không có yêu thương thì mối liên kết sẽ vô cùng lỏng lẻo, có thể đứt gãy bất kì lúc nào.

Và sẽ thật là một thảm họa nếu như thế giới ở trong tình trạng ấy. Rất có thể sẽ là chiến tranh, là chết chóc, bởi một khi yêu thương không tồn tại thì lòng nhân đạo có thể bắt nguồn được từ đâu nữa? Khi ấy hạnh phúc sẽ ko thể tồn tại được nữa!

Yêu thương đem lại hạnh phúc cho nhân loại! Vì vậy, hãy dành tình thương của mình cho mọi người thật nhiều. Có thể chúng ta sẽ nhận lại được tình thương từ họ, hoặc có thể không, nhưng điều đó không quan trọng, vì chỉ cần yêu thương tồn tại trong ta thì ta đã có được hạnh phúc. Bởi yêu thương chính là hạnh phúc của con người!

Ngày nay, trong môi trường toàn cầu hóa, giao tiếp con người càng rộng, lòng yêu thương cần được củng cố mở rộng ra hơn. Lòng yêu thương chính là động lực để chúng ta hợp tác cùng nhau nâng cao hiểu biết, tích cực cải thiện cuộc sống. Lòng yêu thương kiến tạo ra thế giới hòa bình, hạnh phúc vũng bền.

II. PHẦN RIÊNG – PHẦN TỰ CHỌN (5,0 điểm)

Câu 3.a.

I) Yêu cầu: Học sinh biết làm bài văn nghị luận phân tích những đặc điểm của nhân vật trong tác phẩm tự sự, bố cục chặt chẽ, văn viết trong sáng.

II) Bài làm thể hiện những ý chính:

1. Nguyễn Thi là cây bút văn xuôi hiện thực xuất sắc trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ông sinh năm 1928 và mất năm 1968. Ông đặc biệt thành công với những tác phẩm viết về đất và người Nam bộ. Những đứa con trong gia đình là tác phẩm tiêu biểu. Trong đó, nhân vật Việt được tác giả khắc họa thật sinh động và giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam trong thời chống Mỹ cứu nước.

2. Phân tích nhân vật Việt :

a) Việt – chàng trai Nam Bộ mới lớn với những phẩm chất hồn nhiên :

- Giữ trong mình cái ná thun từ thuở nhỏ dù đã cầm súng đi đánh giặc.

- Khi bị thương nặng trong đêm tối giữa rừng sâu, không sợ chết mà sợ ma.

- Tranh giành với chị Chiến từ việc đi soi ếch đến việc lập chiến công, giành đi bộ đội với chị.

 Việt là một hình ảnh sinh động của tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc sống đời thường những năm kháng chiến chống Mỹ.

b) Việt – mang tình cảm gia đình sâu nặng, sâu sắc :

- Thương mẹ, thương chị, thương chú Năm. Qua dòng hồi tưởng của Việt, hình ảnh người mẹ đã mất đã hiện lên qua người chị. Thương chị nhưng tính còn trẻ con nên giấu chị với đồng đội.

 Tình thương yêu của Việt đối với mẹ, chị là vô bờ bến, đó là động lực giúp Việt cầm súng đánh giặc để trả thù nhà.

c) Việt – mang phẩm chất người anh hùng :

- Gan góc, chiến đấu với tất cả sức mạnh thể chất và tinh thần, với ý chí và truyền thống của gia đình cách mạng.

- Dũng cảm cùng chị bắn cháy tàu giặc.

- Dù bị thương nặng, đói khát, dù tỉnh dù mê, dù kiệt sức vẫn sẵn sàng chiến đấu.

 Việt mang phẩm chất anh hùng cách mạng của thanh niên thời chống Mỹ cứu nước.

III) Qua dòng hồi tưởng của chính nhân vật Việt, nhà văn Nguyễn Thi đã khắc họa thành công nhân vật Việt với những phẩm chất đẹp đẽ: trẻ trung, tình yêu thương gia đình sâu nặng, gan dạ. Việt thật đáng yêu nhưng cũng rất mực dũng cảm anh hùng. Nếu câu chuyện của gia đình Việt là một “dòng sông”, thì Việt là “khúc sông sau”. Việt tiếp nối truyền thống yêu nước của cha ông, của dân tộc Việt Nam trong thời đại chống Mỹ cứu nước.

Câu 3.b.

Thí sinh có thể trình bày theo những cách khác nhau. Tuy nhiên, nên có những nội dung cơ bản sau đây:

- Giới thiệu vài nét về nhà thơ Xuân Quỳnh: Nhà thơ nữ tiêu biểu của thế hệ các nhà thơ trẻ thời kỳ chống Mỹ; thơ nói lên tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn, hồn nhiên, tươi tắn, chân thành, đằm thắm và luôn da diết trong khát vọng về hạnh phúc đời thường.

- Sóng là một trong những bài thơ tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của thơ Xuân Quỳnh.

- Đây là khổ một và hai của bài thơ, thể hiện cảm nhận của nhà thơ về khát vọng tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu.

- Tình yêu là cây đàn muôn điệu gảy lên muôn bản nhạc tình, có khi trầm bổng thiết tha, có khi nghẹn ngào đau đớn, cũng có khi e ấp, nũng nịu, dễ thương. Trong bài thơ Sóng, tình cảm của nhân vật “Em” cũng biến thiên như thế!

- Sóng! – là một hình tượng ẩn dụ, là phương tiện bộc lộ tình cảm của nhân vật “Em”:

“Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể

- Nhà thơ sử dụng những cặp từ ngữ đối lập để diễn tả những trạng thái tâm hồn trái ngược nhau, giằng xé nhau, buồn vui lẫn lộn trong tình yêu.

- Sông và bể cũng là hai hình ảnh đối lập, được dùng để thể hiện hai không gian có tính chất rộng lớn và nhỏ bé. Còn "Sóng" là hình tượng thể hiện tình cảm đang rạo rực trong trái tim người con gái và nói lên khát vọng của tâm hồn trong tình yêu: vươn lên để thể hiện cái lớn lao của tình yêu. Tâm hồn con người là một cõi mênh mông vô tận. Làm sao ta có thể đi xuyên suốt hết cái cõi vô tận ấy. Và ngay chính trong lúc cõi lòng đang bùng lên ngọn lửa yêu thương thì cô gái trẻ lại càng trăn trở, bâng khuâng, khắc khoải, dằn vặt với chính lòng mình. Phải vượt khỏi cái giới hạn chật hẹp này, phải lao mình vào chân trời bao la, những miền vô tận để hiểu rõ lòng mình. Con sóng đã rời bờ ra đi, đi thật xa, cố tìm hiểu và soi mình với những con sóng khác để biết được sự huyền diệu của tình yêu, mà hiện tại đối với sóng vẫn còn là một bí mật.

- Một nhà thơ Pháp đã từng khẳng định: “tình yêu là điều mà con người không thể hiểu nổi”. Và thế rồi con sóng vẫn đi tìm mãi, tìm mãi:

“Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày sau vẫn thế

Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ”

- Ngày xưa, ngày sau là hai từ ngữ mang tính chất ẩn dụ, thể hiện thời gian quá khứ và tương lai. Nó được sử dụng theo cách thức tương phản để khẳng định: sóng, khát vọng tình yêu của người phụ nữ, là khát vọng vĩnh hằng không thay đổi dù trước kia, hiện tại và sau này.

- Đến khổ thơ này, nhà thơ đã khẳng định một cách tường minh: con sóng chính là biểu tượng của nỗi khát vọng tình yêu, nhất là tình yêu của tuổi trẻ. Tuy nhiên có lẽ ngực trẻ là hai từ chưa chín, bởi vì dù trẻ hay già thì tình yêu thực sự vẫn luôn nồng nàn, say đắm và dữ dội như nhau.

- Tuy chỉ là hai trong số chín khổ thơ của bài thơ nhưng đoạn thơ là một khúc dạo đầu đầy ấn tượng để nói lên khát vọng tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu. Hình tượng sóng trong hai khổ thơ này vẫn để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu đậm về sự mãnh liệt của tình yêu.

Tiến sĩ Trần Ngọc Hồng
ĐH Quốc gia TP.HCM

Đề văn vừa sức nhưng khó đạt điểm cao Theo thầy Nguyễn Hữu Dương - Trung tâm luyện thi Đại học, Cao đẳng Vĩnh Viễn (TPHCM), đề thi môn Văn năm nay nhìn chung ra theo chuẩn hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, vừa sức với học sinh. Câu hỏi rõ ràng, không đánh đố. Đề ra không quá khó. Học sinh trung bình có thể đạt 5 - 6 điểm, học sinh khá làm bài đạt khoảng 6 - 7 điểm, nhng không dễ lấy điểm 8. Theo thầy Dương, câu 1 nêu “những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp văn học của nhà văn M.So-lô-khốp”, không khó để học sinh đạt 2 điểm. Phần tự chọn, dù thơ hay văn xuôi đều trong chương trình bài giảng. Câu 2 của phần thi chung, học sinh phải thể hiện được quan điểm của mình trước một vấn đề của cuộc sống là “lòng yêu thương con người của tuổi trẻ trong xã hội hiện nay”. Phần đề riêng, học sinh phải hiểu hai tác phẩm: "Sóng" của Xuân Quỳnh và "Những đứa con trong gia đình" của Nguyễn Thi, mới phân tích được. Câu hỏi về nghị luận xã hội được đánh giá là “điểm sáng” trong đề thi năm nay. Đề khơi gợi lòng yêu thương con người. Đây là vấn đề “thời sự”: báo động một bộ phận giới trẻ đang sống thực dụng, con người đang lạnh lùng, vô cảm hơn. Khi xã hội đang lo lắng, cần khơi gợi ở học trò trách nhiệm và tình yêu thương con người hơn thì đề thi đặt ra là có ý nghĩa xã hội. “Với yêu cầu của đề thi này, sự phân hóa học sinh sẽ không cao” - thầy Dương nhận định. Sau giờ làm bài, nhiều thí sinh ở Hà Nội đều cho rằng, đề thi vừa sức học sinh học lực trung bình, không có phần nào khó hiểu. Theo Nguyễn Thu Hương, học sinh trường THPT Nguyễn Tất Thành, Hà Nội, đề thi Văn vừa sức, tuy nhiên khó đạt điểm cao. Còn Đỗ Phương Thúy, học sinh Trường THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm, Hà Nội, cho rằng: "Đề thi này, em chỉ làm tốt câu đầu. Phần nghị luận xã hội yêu cầu viết về lòng yêu thương hơi khó đối với em. Nói chung, tự chấm, bài thi của em được 5 - 6 điểm". Trong khi đó, thí sinh hệ bổ túc “kêu” đề khó hơn. Nhiều thí sinh ở Trung tâm Giáo dục Thường xuyên Cầu Giấy và Từ Liêm (Hà Nội), không vui, cho biết: Đề thi khó và giám thị coi nghiêm nên không thể quay cóp. Đỗ Kiên, thi ở Trung tâm Giáo dục Thường xuyên Cầu Giấy (Hà Nội), cho biết: “Em chỉ làm được đúng câu 1; câu 2 và 3 không làm được”. Một số thí sinh khác than phiền, vì không biết viết gì nên ra sớm.  Bài giải được tài trợ bởi các nhãn hàng: