Vị chúa nào khiến thuỷ quân châu Âu bạt vía nhưng lại sập bẫy tình ma mị

Giải thích Đáp án C. Nguyễn Phúc Lan sinh năm 1601, là con trai thứ của chúa sãi Nguyễn Phúc Nguyên. Năm 1635, chúa Sãi mất, Phúc Lan lên thay, trở thành vị chúa thứ ba của chính quyền Đàng Trong, được người thời bấy giờ gọi là chúa Thượng. Năm 1644, được quân tuần biển báo tin Hà Lan đậu thuyền ngoài biển, cướp bóc lái buôn, chúa Nguyễn Phúc Lan tập trung quần thần lấy ý kiến. Chúa hỏi một người Hà Lan đang giúp việc cho chúa. Người ấy tự phụ trả lời: Tầu Hà Lan chỉ sợ mãnh lực và quân đội của trời thôi. Nghe vậy, Nguyễn Phúc Lan cảm thấy bị xúc phạm, đích thân ông thân chinh tới cửa Eo, chỉ huy thuỷ quân chèo thuyền ra đánh thẳng vào 3 chiếc tàu của Hà Lan. Dù tàu Hà Lan to lớn, tân tiến, đại bác bắn ra xối xả nhưng bốn bề đều bị tấn công. Nhờ thuyền nhỏ cơ động, nhanh nhẹn nên mặc dù bị một số đạn, thuyền chúa Nguyễn vẫn bao vây tấn công vào tàu Hà Lan quyết liệt khiến quân thù kinh hoàng tột độ. Thuyền địch rơi vào thảm cảnh: Chiếc nhỏ nhất vội luồn lách chạy thoát thân. Chiếc thứ hai thảng thốt đâm vào đá, cả đoàn thuỷ thủ và tàu chìm nghỉm xuống biển. Chiếc thứ 3 lớn nhất chống cự lại, các thuỷ quân chúa Nguyễn bám sát tàu bẻ bánh lái. Một số nhảy lên tàu, chặt gẫy cột buồm. Bị dồn vào thế tuyệt vọng, thuyền trưởng Hà Lan cho nổ kho thuốc súng. Thế là tất cả thủy thủ bị hoả thiêu chết la liệt trên biển. Có 7 tên trên tàu nhảy xuống biển, cố bơi thoát nhưng đều bị tóm cổ. Thắng trận trở về, chúa Thượng dẫn 7 tên tù binh đến trước mặt người Hà Lan nói: Cần chi mãnh lực và quân đội của trời mới phá được. Chiến thuyền của ta cũng khá đấy chứ. Chiến thắng trước Hà Lan dưới thời chúa Nguyễn Phúc Lan là lần đầu tiên thủy quân Việt Nam đánh thắng một lực lượng thủy quân từ châu Âu.

Giải thích Đáp án B. Lên ngôi được một năm, chúa Nguyễn Phúc Lan chuyển thủ phủ từ làng Phước Yên (Quảng Điền, Thừa Thiên) qua làng Kim Long (Hương Trà, Thường Thiên). Theo sách Lịch sử Việt Nam, sau năm 1640, thấy tình hình thuận lợi, “nước nhà phong phú”, “vẫn có ý đánh miền Bắc”, chúa Nguyễn ráo riết cho kén chọn bộ binh, thao diễn trận pháp. Chúa lệnh cho ba huyện Hương Trà, Quảng Điền, Phú Vang làm trường thao diễn thủy quân và cho đắp núi đất cao hơn 300 thước, rộng 150 thước để thao diễn cách bơi chèo và bắn súng. Thấy vậy, năm 1643 Trịnh Tráng sai Thái bảo Trịnh Tạc và Trịnh Đệ thống lĩnh đại quân xâm phạm Nam Bố Chính. Tướng đứng đầu quân Nguyễn là Bùi Công Thắng chết trận. Quân Trịnh đánh chiếm cửa Nhật Lệ. Tháng 3/1643, Trịnh Tráng lại dẫn vua Lê tiến đóng quân ở xã An Bài, Bắc Bố Chính (thuộc Bình Chính, tỉnh Quảng Bình, một làng cách cửa sông Gianh chừng 4km). Một tháng sau, Trịnh Tráng sai Trịnh Đào đánh lũy Trung Hòa (thuộc làng Mỹ Hòa, Quảng Bình). Quân Nguyễn phòng thủ vững chắc. Quân Trịnh đánh không được. Trời nóng bức, quân bị chết nhiều, Trịnh Tráng phải cho rút về. Sau năm năm rút quân, đầu năm 1648, thủy quân của họ Trịnh tiến vào cửa biển Nhật Lệ, mở ra cuộc chiến thứ tư trong nội chiến Trịnh - Nguyễn. Tướng Hoàng Lễ của họ Nguyễn chống cự nhưng bị thua, phải cầu viện Nguyễn Phúc Kiều. Kiều sai Nguyễn Triều Văn đem thuyền chiến đến cứu viện nhưng người này nhút nhát, không chịu tiến khiến quân Trịnh tiến vào chiếm dinh Quảng Bình. Chúa Nguyễn Phúc Lan sai con trai Nguyễn Phúc Tần cùng các tướng Tống Hữu Đại, Nguyễn Hữu Dật và Nguyễn Triều Văn lĩnh thủy binh, chúa thân chinh đem đại binh đi sau, đóng trại ở Trung Chi (thuộc huyện Đăng Xương). Quân tiến đến dinh Quảng Bình, Nguyễn Phúc Tần hội bàn các tướng, cho thủy binh phục sẵn ở bên tả sông Cẩm La, chặn đường tháo lui của họ Trịnh, rồi sai Nguyễn Phúc Tiến đem hơn 100 con voi đực, đang đêm đánh thẳng vào dinh quân Trịnh, mở đường cho bộ binh đánh theo sau. Quân Trịnh bị đánh bất ngờ, thua chạy,

Giải thích Đáp án A. Theo Lịch sử Việt Nam, để xử lý số tù binh này, Nguyễn Phúc Lan đã họp các tướng lĩnh. Có người cho rằng “Quan giặc tráo trơ để đấy sợ sinh biến, không bằng đưa họ đi chốn núi sâu hay nơi hải đảo để khỏi lo về sau”. Lại có người cho rằng “Giết tướng hiệu đi còn thì thả về miền Bắc”. Nhưng chúa Nguyễn Phúc Lan nói: “Hiện nay từ miền Thăng (tức phủ Thăng Bình), Điện (tức phủ Điện Bàn) trở vào Nam là đất cũ của người Chăm, dân cư thưa thớt, nếu đem chúng an tháp vào đất ấy, cấp cho canh ngưu điền khí, chia ra từng bộ từng xóm, tính nhân khẩu, cấp cho lương ăn để chúng khai khẩn ruộng hoang, thời trong mấy năm, thuế má thu được, có thể giúp quốc dụng, và sau hai mươi năm sinh sản ngày nhiều, có thể thêm vào quân số, có gì mà lo về sau”. Nói xong, chúa tha cho hơn 60 tỳ tướng trở về, còn ba chục nghìn tù binh được chia nhỏ ra ở các nơi, cứ 50 người lập thành một ấp, cấp cho lương ăn nửa năm. Chúa Nguyễn lại lệnh cho nhà giàu bỏ thóc cho vay và cho họ được tìm lấy những nguồn lợi ở nơi sinh sống. Từ đó, vùng đất Thăng, Điện đến Phú Yên làng mạc liền nhau, sau thành hộ khẩu. Đây là cuộc thiên cư lớn của họ Nguyễn trong công cuộc khai phá miền đất Nam Trung Bộ.

Giải thích Đáp án A. Theo Đại Nam thực lục tiền biên, năm 1646 chúa Nguyễn Phúc Lan định phép thi 9 năm một kỳ, ra lệnh cho các học trò về khoa chính đồ và khoa hoa văn đến công phủ ứng thi. Khoa chính đồ thi ba ngày. Ngày thứ nhất thi tứ lục, ngày thứ hai thi thơ phú, ngày thứ ba thi văn sách. Người trúng được định làm ba hạng giáp, ất, bính và được giao các chức vụ tùy thuộc vào từng hạng như tri phủ, tri huyện, huấn đạo… Khoa hoa văn cũng thi ba ngày, mỗi ngày đều viết một bài thơ. Người trúng cũng chia làm ba hạng và được bổ dụng các chức vụ phù hợp. Kỳ thi này được gọi là “Thu vi hội thí” (thi hội mùa thu). Năm 1647, chúa Phúc Lan bắt đầu mở khoa thi, được ghi nhận là thi hội mùa thu đầu tiên ở Đàng Trong dưới thời chúa Nguyễn. Kỳ thi này có bảy người đỗ chính đồ, 24 người đỗ hoa văn, đều được bổ dụng.

Giải thích Đáp án A. Tống thị là vợ lẽ của trấn thủ Quảng Nam Nguyễn Phúc Kỳ (người con trưởng đột ngột qua đời của chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên), tức chị dâu của chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan. Năm 1639, Tống thị vào yết kiến. Sách Đại Nam thực lục tiền biên chép: "Tống thị có vẻ xinh đẹp, khéo ứng đối, từng nhân việc vào ra mắt, đem tình trạng đau khổ kêu xin và xâu một chuỗi (ngọc) bách hoa để dâng. Chúa thương tình, cho được ra vào cung phủ. Thị thần có người can nhưng chúa không nghe". Nhờ vào địa vị với chúa, Tống thị làm giàu bằng cách nhận hối lộ của những kẻ luồn cúi, cầu cạnh, thẳng tay bóc lột dân đen. Bà còn xúi chúa trừng trị những người mà bà oán ghét, những cận thần trung nghĩa dám can gián chúa, những kẻ tỏ ý khinh miệt việc làm bất chính của bà. Còn chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan, từ ngày có Tống thị ở bên, trở nên nóng nảy, xa xỉ. Từ một quân vương chiến công hiển hách, chúa dần bỏ bê quốc sự, coi nhẹ xã tắc sơn hà. Năm 1640, thấy biên cương không có gì đáng lo, chúa quay sang chăm yến tiệc vui chơi, xây dựng cung thất công dịch không ngớt. Thấy vậy, nội tán họ Phạm, một người cương trực, đã liều thân can rằng: "Xưa kia Nghiêu Thuấn dùng nhà cỏ tranh không xén, xà mộc không đẽo, mà chư hầu cảm nhận, bốn rợ mến đức, hà tất phải nhà cao cửa rộng mới yêu thích đâu? Nay họ Trịnh trên thì ép vua Lê, dưới thì hiếp công khanh, vốn có ý nhòm ngó ta. Chúa nên lo lắng siêng năng, xem xét thời cơ, mở mang bờ cõi. Nếu không nghĩ điều ấy mà chỉ chăm việc thổ mộc, thì thần chưa biết như thế có nên không"? Chúa nghe và hiểu ý nội tán Phạm, liền nói "Đấy đều là do người ta xu nịnh bày ra, thực không tự ý ta" rồi tức thì ra lệnh đình bãi các việc xây dựng lâu đài, dần lánh xa Tống thị và quan tâm việc chính sự trở lại.

Giải thích Đáp án C. Để phục thù, Tống Thị âm mưu khích bác Trịnh Tráng đánh vào Đàng Trong, và khi thắng trận, Tống Thị sẽ là người của chúa Trịnh. Cũng như chúa Thương,Trịnh Tráng trúng kế người đẹp, năm 1648, một lần nữa Chúa sai quân tấn công và chiếm được Nam Bố Chính. Chúa Phúc Lan đã phải tự cầm quân ra hỗ trợ. Tống Thị Biết không thể nương nhờ vị chúa ngoài Bắc, Tống Thị lại quyến rũ võ quan Nguyễn Phúc Trung. Ông quan hung bạo này trở nên yếu lòng trước Tống Thị, răm rắp nghe theo lời dâm phụ câu kết với Đàng Ngoài mưu phản. Tuy nhiên, sự việc bại lộ, Nguyễn Phúc Trung bị bắt giam và chết trong ngục. Tống Thị bị xử trảm và bêu đầu giữa chợ, toàn bộ tài sản bị tịch thu.

Giải thích Đáp án A. Chúa Thượng lâm phải cảnh huynh đệ tương tàn khi người em Nguyễn Phúc Anh – Trấn thủ Quảng Nam, bí mật đầu hàng chúa Trịnh, cho đắp lũy Cu Đê để cố thủ, bày thủy quân ở Đà Nẵng chống lại anh. Nguyễn Phúc Lan bàn bạc việc này với người chú là Tường Quận công Nguyễn Phúc Khê . Tường Quận công vốn cứng rắn, quyết đánh không nhân nhượng, xin ông đặt phép nước lên tình nhà rồi cùng Nguyễn Phúc Yên kéo quân vào đánh, bắt được phản thần, lấy nghĩa “Anh em là tình riêng, phép nước là nghĩa lớn”, giết không tha.

Giải thích Đáp án B. Năm 1648, trong cuộc chiến lần thứ tư với quân Trịnh, chúa Nguyễn Phúc Lan phải tự cầm quân đi hỗ trợ. Sau thấy người không được khỏe mới trao binh quyền cho con trai Nguyễn Phúc Tần và tướng Nguyễn Hữu Dật chỉ huy, còn mình rút về. Bệnh nặng, đến phá Tam Gang thì chúa mất, ở ngôi 13 năm, thọ 48 tuổi. Chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan được an táng tại núi An Bằng thuộc huyện Hương Trà. Lăng mộ chúa được gọi là lăng Trường Diên. Ngày nay, lăng Trường Diên thuộc xã Hương Thọ, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. Lăng nằm gần phía dòng Hữu Trạch của sông Hương, cách bờ sông khoảng 300 m, xoay mặt về hướng bắc. Hiện lăng Trường Diên xuống cấp nghiêm trọng với bờ thành ngoài bị vỡ.