Bộ Công Thương cho hay, đã làm việc với đại diện các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL, TP.HCM, Hiệp hôị Lương thực Việt Nam (VFA) và 20 doanh nghiệp xuất khẩu lớn nhất Việt Nam về tình hình sản xuất, lượng gạo dự trữ của các doanh nghiệp cũng như tình hình cung ứng lương thực trong bối cảnh hạn mặn kéo dài.
Kết quả cuộc làm việc cho thấy, các số liệu về tình hình tồn kho, sản xuất lúa gạo của Bộ NN&PTNT công bố trước đó là đúng. Dự báo các vụ lúa năm 2020 sẽ cho thu hoạch ước đạt 43,5 triệu tấn thóc. Trong đó vụ đông xuân sản lượng ước đạt 20,2 triệu tấn thóc, sản lượng vùng ĐBSCL ước đạt 10,8 triệu tấn.
Các số liệu tổng hợp cho thấy, tổng lượng hợp đồng đã ký của các doanh nghiệp (DN) nhưng chưa giao hàng là gần 1,67 triệu tấn gạo. Lượng hiện có trong kho của các DN là hơn 1,7 triệu tấn gạo và 144.000 tấn thóc (tương đương 75.000 tấn gạo).
Như vậy, nếu chỉ tính các DN hội viên của Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA), nếu tuân thủ nghiêm túc chỉ đạo không ký mới các hợp đồng xuất khẩu gạo của Thủ tướng, lượng gạo tại thời điểm ngày 31/5/2020 vào khoảng 266.000 tấn. Từ các số liệu báo cáo và cân đối cung cầu trong nước, Bộ Công Thương thay mặt đoàn kiểm tra báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép tiếp tục xuất khẩu gạo trong thời gian tới với điều kiện kiểm soát chặt số lượng xuất khẩu theo từng tháng. Trước mắt là kiểm soát lượng gạo xuất khẩu của tháng 4, tháng 5/2020.
Trong báo cáo, Bộ Công Thương cũng cho hay, Tổng cục Dự trữ nhà nước đang mua vào 300.000 tấn gạo và sẽ giữ lại thêm 400.000 tấn gạo để dự phòng. Như vậy, lượng gạo xuất khẩu giữ lại cho nhu cầu trong nước trong hai tháng 4 và 5 đạt 700.000 tấn.
“Lượng gạo xuất khẩu dự kiến trong hai tháng tới vào khoảng 800.000 tấn, trước mắt trong tháng 4 cho phép xuất khẩu 400.000 tấn. Vào tuần cuối cùng tháng 4, căn cứ diễn biến dịch bệnh và báo cáo của các bộ, ngành, Thủ tướng chính phủ sẽ xem xét, quyết định phương hướng điều hành xuất khẩu gạo tháng 5”, Bộ Công Thương đề xuất.
Bộ Công Thương cũng cho hay đã chỉ đạo Tổng cục quản lý thị trường và có văn bản gửi các đơn vị liên quan chỉ đạo lực lượng tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ đề phòng ngừa, xử lý nghiêm buôn lậu gạo qua biên giới. Bộ cũng đề nghị 20 doanh nghiệp xuất khẩu gạo lớn nhất phải ký thoả thuận với ít nhất một hệ thống siêu thị về bảo đảm cung cấp lượng dự trữ lưu thông 5% khi được yêu cầu. Trong trường hợp các DN xuất khẩu gạo không thực hiện thoả thuận, Bộ Công Thương sẽ thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo đã cấp.
Ngày 25/3, trước tình hình thông tin lo thiếu gạo, Bộ NN&PTNT cho biết, Bộ đã phối hợp với các bộ ngành, địa phương để chỉ đạo các giải pháp, đảm bảo được kế hoạch sản xuất lúa năm 2020, với sản lượng lúa dự kiến đạt 43,5 triệu tấn.
Trong 6 tháng đầu năm, toàn bộ lúa vụ Đông Xuân cả nước sẽ được thu hoạch, sản lượng dự kiến đạt khoảng 20,2 triệu tấn thóc, trong đó các tỉnh ĐBSCL khoảng 10,8 triệu tấn (hiện đã thu hoạch 1,3 triệu ha, sản lượng 9 triệu tấn), còn lại 9,4 triệu tấn ở các vùng miền còn lại.
Còn 6 tháng cuối năm, toàn bộ lúa Hè Thu, Mùa, Thu Đông cả nước thu hoạch cho sản lượng 23,4 triệu tấn thóc, trong đó các tỉnh phía Bắc là 6,2 triệu tấn, các tỉnh phía Nam là 17,2 triệu tấn.
Trao đổi với PV Tiền Phong, đại diện một số DN xuất khẩu gạo lớn cho biết, cùng với diễn biến bất thường của dịch COVID-19, các DN xuất khẩu gạo đang trong cảnh tiến thoái lưỡng nan nếu phải dừng xuất khẩu gạo kéo dài.
Lãnh đạo Tổng công ty Lương thực miền Nam cho hay, để đáp ứng đơn hàng, hiện nhiều doanh nghiệp trong nước đã mua vào tương đối gạo để chuẩn bị giao theo hợp đồng cho các đối tác. Như doanh nghiệp của ông, đã mua hơn 300 nghìn tấn gạo để thực hiện hợp đồng đã ký giao trong tháng 4.
Chủ tịch HĐQT một DN xuất khẩu gạo tại TP.HCM cho hay, với việc tạm dừng không được xuất khẩu, doanh nghiệp sẽ “đứng hình” vì không biết xử lý hợp đồng với khách hàng thế nào và lấy nguồn tiền đâu để trả lãi vay ngân hàng, trả tiền mua hàng các đại lý thu mua.
Theo vị này, các DN chắc chắn sẽ phải chấp hành yêu cầu dừng xuất khẩu gạo của cơ quan quản lý. Đặc biệt, nếu đã có cảnh báo về việc thiếu lương thực trong nước nếu không cân đối xuất khẩu thì việc tạm dừng cũng là cần thiết. Tuy nhiên, hiện nay các DN xuất khẩu gạo phần lớn là làm thương mại. Vì vậy, nếu không được xuất khẩu, chắc chắn hoạt động của DN sẽ bị ảnh hưởng rất lớn do khách hàng sẽ phạt hợp đồng, thậm chí hủy đơn hàng cho các lần sau.
Câu chuyện dừng hay xuất khẩu gạo gây hoang mang trong cộng đồng các DN suốt hơn 1 tuần vừa qua khi trước đó, tại cuộc họp với Chính phủ, Bộ Công Thương đề xuất tạm dừng xuất khẩu gạo đến tháng 5/2020.
Sau khi Văn phòng Chính phủ, ngày 24/3 có văn bản thông báo kết luận của Thủ tướng Chính phủ đồng ý tạm dừng xuất khẩu gạo, ngay trong ngày, Bộ Công Thương đã có văn bản gửi Thủ tướng tiếp tục cho xuất khẩu gạo trở lại đồng thời cũng đề nghị cần rà soát lại lượng gạo trong dân và trong các DN trước khi Thủ tướng có ý kiến chính thức.
