Đam mê
Ngôi nhà ở thành phố Pleiku (Gia Lai) của Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Đinh Xuân La, treo những bức ảnh được chụp khắp mọi miền trong những lần lưu diễn, đã khắc họa được vẻ đẹp của cô gái H’rê với những điệu múa uyển chuyển năm xưa. NSND Xuân La tâm sự: “Ở cái tuổi này, muốn làm được nhiều hơn thế nhưng lực bất tòng tâm. Tôi chỉ mong điệu múa được đi sâu trong quần chúng, thấm vào nhiều thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ, là lớp người tiếp nối công việc rất đỗi khó nhọc nhưng đầy trọng trách vinh quang này”.
NSND Đinh Xuân La quê gốc ở Quảng Ngãi. Năm 1954, Xuân La theo cha tập kết ra Bắc. Dòng máu nghệ thuật đã chảy trong bà từ nhỏ. 6 tuổi, bà theo học tại trường học sinh dân tộc Miền Nam (Mễ Trì, Hà Đông). Ngày ấy, cô bé người H’rê với cặp mắt đen tròn, thích nhảy múa được thầy cô bạn học yêu mến. 12 tuổi, Xuân La là 1 trong 20 học sinh được trường Ca múa nhạc dân ca Tây Nguyên, trường múa Việt Nam tuyển chọn đào tạo năng khiếu. Xuân La có năng khiếu bẩm sinh, nhanh nhạy với các điệu múa.
Ba năm sau đó, Xuân La trở thành diễn viên đoàn ca múa nhân dân Tây Nguyên. Bà may mắn được các bậc thầy tài năng như NSND Y BRơm, nhạc sĩ Nhật Lai (nay đã mất) dìu dắt. Với điệu múa “Tiếng trống Tây Nguyên” Xuân La thành công vang dội ở tuổi 17, được cử tham gia đoàn nghệ thuật múa dân gian Việt Nam biểu diễn ở nhiều nước như Liê Xô (cũ), Bungari, Mông Cổ, Thái Lan, Trung Quốc, Lào?
NSND Xuân La nhận được nhiều giấy khen, bằng khen Hơn 50 năm qua, người nghệ sĩ tài năng này vẫn nhiệt huyết với nghệ thuật dân gian Tây Nguyên. NSND Xuân La bộc bạch: “Điều quan trọng khi dấn thân vào nghệ thuật là phải đam mê, thứ nữa, nghệ thuật luôn gắn với bản sắc. Với người Tây Nguyên, múa dân gian là bản sắc, hồn cốt? tôi yêu nghệ thuật, sống chết với nghệ thuật và muốn nghệ thuật phải trường tồn bằng chính cái đẹp của nó, không được đánh đổi bản sắc để phục vụ thị hiếu nhất thời, hiện đại nhưng không xa rời truyền thống”.
Có lẽ vì đau đáu với văn hóa mà cả đời bà gắn bó. Tuy bà đã về hưu nhưng vẫn có nhiều đóng góp cho nền nghệ thuật tỉnh Gia Lai như hỗ trợ ý tưởng, góp ý tiết mục, giám khảo chấm thi các chương trình, lễ hội văn hóa.
Trọn tình với nghệ thuật
Khán giả, đồng nghiệp thường gọi NSND Xuân La là “Bông hoa núi rừng Tây Nguyên” vì tài năng cùng những cống hiến đối với sự nghiệp bảo tồn và phát triển nghệ thuật múa dân gian Tây Nguyên. Năm nay đã 67 tuổi “Bông hoa núi rừng Tây Nguyên” vẫn còn rực rỡ và mang đậm chất phóng khoáng của một nghệ sĩ gắn bó với nắng gió đại ngàn. Bà đã đào tạo, bồi dưỡng, ươm mầm nhiều nghệ sĩ tài năng sau này tiếp nối công việc đầy thiêng liêng và cao quý.
Qua ánh mắt, cử chỉ của bà, tôi hiểu người phụ nữ H’rê này còn tràn đầy nhiệt huyết với nghệ thuật múa dân gian Tây Nguyên, nhưng vì lý do sức khỏe không cho phép bà được thỏa sức để hòa mình vào nghệ thuật như xưa. Bà nói rằng: “Cứ được múa là khỏe ngay”. Với một người hoạt động nghệ thuật thì còn hạnh phúc nào hơn khi được sống trong đam mê, đó là liều thuốc tinh thần vô giá để bà có đủ sức khỏe và trí nhớ truyền dạy cho thế hệ trẻ. Bà vui vẻ chia sẻ: “Tôi rất vinh dự khi đã về hưu nhưng vẫn được tận dụng chút sức lực của tuổi hưu để phục vụ văn hóa tỉnh nhà”. Hiện nay, bà được mời đến các hội diễn, hội thi văn hóa tại các địa phương với vai trò giám khảo của rất nhiều hội thi, đêm diễn trong lĩnh vực văn hóa.
NSND Xuân La tiếp tục câu chuyện duyên nợ với vùng đất Gia Lai, sau khi Đoàn ca múa nhân dân Tây Nguyên được giao về tỉnh Gia Lai quản lý. Đoàn đổi tên thành Đoàn ca múa nhạc Đam San (nay là nhà hát ca múa nhạc tổng hợp Đam San). Sau đó, thành viên trong đoàn rã dần để tìm về quê hương sinh sống và phát triển nghệ thuật tại quê nhà, nhưng NSND Xuân La chọn ở lại đoàn. “Đoàn ở đâu thì tôi ở đó. Đây là mảnh đất nuôi dưỡng tôi thành công trên con đường nghệ thuật. Nơi đây, cho ra đời những tác phẩm sống mãi với năm tháng và mang đậm dấu ấn của văn hóa Tây Nguyên trong suốt cuộc đời làm nghệ thuật của bà”.
Trong cuộc đời hoạt động nghệ thuật, NSND Xuân La nhiều lần cùng đoàn ca múa nhân dân Tây Nguyên hành quân lưu diễn phục vụ cán bộ, chiến sĩ, nhân dân, nếm trải và chứng kiến gian khổ khốc liệt của chiến tranh. 26 năm gắn bó với đoàn (1977 -2003), NSND Xuân La đã đưa đoàn ca múa nhạc Đam San từng bước phát triển. NSND Xuân La sáng tác, dàn dựng, biên đạo thành công xuất sắc hàng trăm tác phẩm như: Hồn cồng, dâng rượu, trên đường lên rẫy, vui nhà mới... được khán giả trong và ngoài nước biết đến, đặc biệt là khán giả Tây Nguyên nhớ mãi.
Với những cống hiến, đóng góp đáng trân trọng giúp bảo tồn văn hóa Tây Nguyên, năm 1984 bà được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu Tú. Năm 1997, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân. Năm 2003, bà được bổ nhiệm làm Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai và giữ chức vụ đó cho đến ngày nghỉ hưu. Trong quá trình công tác, bà là đại biểu HĐND tỉnh Gia Lai trong 4 nhiệm kỳ, được nhân dân tín nhiệm.
Giữa cái lạnh của phố núi Pleiku trong một chiều mùa khô Tây Nguyên, câu chuyện về nghệ thuật múa dân gian Tây Nguyên cứ dài mãi. Sâu thẳm trong đôi mắt to tròn của người nghệ sĩ ấy vẫn chất chứa nhiều trăn trở. Bà luôn mong, hy vọng các bạn, nhất là các nghệ sĩ người dân tộc thiểu số đừng để lãng phí cơ hội kế cận bảo tồn văn hóa của mình, đừng ruồng bỏ văn hóa cha ông để lại mà phải nhân rộng, phát triển nó để tô thêm vẻ đẹp của đất nước Việt Nam.
Đánh giá về văn hóa Tây Nguyên hiện nay, NSND Đinh Xuân La cho biết, văn hóa Tây Nguyên đến nay đã có những bước tiến quan trọng. Có thời kì cồng chiêng Tây Nguyên bị chảy máu, nhưng nhờ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, chính quyền địa phương, nhất là từ khi Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể nhân loại, cồng chiêng Tây Nguyên được chú trọng bảo tồn, phát huy tốt hơn.
